Λαμβάνει τελικά μερίδιο ευθύνης το σύστημα υγείας για την έλλειψη δοτών;
Η Ελλάδα έχει το μικρότερο ποσοστό μεταμοσχεύσεων στην Ευρώπη.
Άραγε μόνο η κοινωνία ευθύνεται για την έλλειψη δοτών στη χώρα μας;
Η αναφορά γίνεται φυσικά για το πρόβλημα της αυξημένης ζήτησης οργάνων σε αντιπαραβολή με την τεράστια έλλειψη δοτών. Αξίζει μόνο να παρουσιαστούν 2 στατιστικά που εγείρουν συζήτηση.
Μόνο το 2013, 266 νέοι ασθενείς προστέθηκαν στην λίστα προς μεταμόσχευση. Ενώ, την ίδια χρονιά 89 ασθενείς που βρίσκονταν ήδη πέθαναν. Παράλληλα, ο αριθμός των μεταμοσχεύσεων που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στην χώρα μας ελαττώνεται ολοένα και περισσότερο. Το 2012 πραγματοποιήθηκαν 195 μεταμοσχεύσεις, 147 το 2013, 128 το 2014 και το 2015 λιγότερες από 100. Τα νούμερα είναι απογοητευτικά.
Παρά ταύτα, είναι σύνηθες τα τελευταία χρόνια η ευθύνη για το μέγεθος ενός προβλήματος να επιβαρύνει τους πολίτες ενός κράτους και να αγνοείται το κομμάτι που αφορά την ίδια την οργάνωση της πολιτείας. Ισχύει ότι με το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει από το 2013 περί της Δωρεάς Οργάνων, όλοι οι πολίτες του Ελληνικού Κράτους θεωρούνται ab ovo εν δυνάμει δωρητές οργάνων. Με την επισήμανση ότι μετά τον θάνατο του δότη την τελική απόφαση για την δωρεά των οργάνων του έχει η οικογένειά του. Αποτελεί πρόβλημα, λοιπόν, ότι κάποιος άλλος καλείται να αποφασίσει για την τύχη των οργάνων σου.
Εν παραλλήλω, σε αυτό το σημείο έρχονται και άλλοι παράγοντες της κοινωνίας να συμβάλουν στην διόγκωση του προβλήματος της έλλειψης δοτών Οργάνων. Από την μια πλευρά, παρά το γεγονός ότι η Εκκλησία έχει υποστηρίξει επίσημα μέσω της Ιεράς Συνόδου την αξία της Δωρεάς Οργάνων, πολύ συχνά μέλη της διατυπώνουν αντιμαχόμενες απόψεις. Από την άλλη πλευρά στέκεται η ίδια η κοινωνία η οποία σύμφωνα με σύγχρονες μελέτες δείχνει υποβόσκουσα έλλειψη εμπιστοσύνης και φόβο προς το ίδιο το σύστημα υγείας, μέρος του οποίου αποτελεί και το σύστημα Μεταμοσχεύσεων.
Είναι, όμως, μόνο η κοινωνία αυτή που ευθύνεται για το πρόβλημα στην χώρα μας;
Τι συμβαίνει και χάνονται περιστατικά που θα μπορούσαν να αποτελέσουν δυνητικούς δότες οργάνων και ιστών;
Σε μια σημαντική μελέτη που πραγματοποιήθηκε στα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ένα διάστημα από το 2011 μέχρι το 2016 από την Achieving Comprehensive Coordination in Organ Donation throughout the European Union (ACCORD) υπό την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εξάχθηκαν τα εξής συμπεράσματα για την χώρα μας:
- Στο 57% των πιθανών δοτών στην Ελλάδα δεν πραγματοποιούνται τα test διάγνωσης εγκεφαλικού θανάτου
- Στο 57% των πιθανών δοτών στην Ελλάδα, η οικογένεια αρνείται να δώσει συναίνεση για δωρεά των οργάνων του θανόντος.
- Η πλειονότητα των πιθανών δοτών που χάνονται είναι νέοι και μάλιστα πολυτραυματίες με κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις (ΚΕΚ)
- Δεν υπάρχει έγκαιρη ενημέρωση για πιθανούς δότες σε κλινικές εκτός των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ)
- Η διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου καθυστερεί στις περισσότερες των περιπτώσεων περισσότερο από 10 ημέρες, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι δυνητικοί δότες να καθίστανται ακατάλληλοι λόγω ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων
Ποιες είναι οι υποκείμενες αιτίες που υποδαυλίζουν το πρόβλημα;
Όσον αφορά το πρόβλημα του έγκαιρου εντοπισμού δυνητικών δοτών:
- η έλλειψη κλινών στις ΜΕΘ
- η έλλειψη νοσοκομειακού πρωτοκόλλου αναφοράς ασθενών
- η καθυστερημένη αναγνώριση του πιθανού δότη εκτός ΜΕΘ
- η έλλειψη ομάδας συντονισμού από ιατρούς σε σχετικές ειδικότητες (Εντατικολόγους, Νευρολόγους (ΝΛ), Νευροχειρουργούς (ΝΧ) και ΤΕΠ)
- η καθυστερηση στην διενέργεια των τεστ και έλλειψη νομικής αναγνώρισης των επιβεβαιωτικών εξετάσεων για την διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου
Όσον αφορά την απουσία συναίνεσης από την οικογένεια:
- η έλλειψη εμπιστοσύνης και φόβος προς το σύστημα υγείας
- η λαναθασμένη προσέγγιση της οικογένειας ή και η αποφυγή αυτής από το ειδικό Ιατρικό προσωπικό
- η έλλειψη πληροφόρησης των συγγενών τόσο για τον εγκεφαλικό θάνατο και την διάγνωσή του, όσο και για την διαδικασία της δωρεάς οργάνων και ιστών στην Ελλάδα
Η καλύτερη ενδονοσοκομειακή οργάνωση θα μπορούσε να δώσει λύσεις σε όλα τα παραπάνω με συγκεκριμένους τρόπους. Πιο συγκεκριμένα:
- πρώιμος εντοπισμός περιστατικών (εντός, αλλά και εκτός ΜΕΘ)
- δημιουργία ομάδων συντονισμού από μόνιμα μέλη (ΜΕΘ + ΝΧ + ΝΛ)
- εξασφάλιση περισσότερων διαθέσιμων κλινών στις ΜΕΘ
- δημιουργία πρωτοκόλλων και οδηγιών για κάθε στάδιο της διαδικασίας από την ανίχνευση, υποστήριξη του δότη, μέχρι και την λήψη των οργάνων.
- βελτίωση της φροντίδας στον εγκεφαλικά νεκρό ασθενή σε όλα τα στάδια νοσηλείας
- ορθότερη προσέγγιση των οικογενειών του πιθανού δότη (χώρος, χρόνος, εκπαίδευση, εκπαιδευμένος συντονιστής)
- διαρκής εκπαίδευση και επιμόρφωση των συντονιστών
- κίνητρα σε νοσοκομεία και προσωπικό για ενασχόληση με την δωρεά
Είναι προφανές, λοιπόν, ότι οι 2 λέξεις κλειδιά, για την αποτελεσματική αξιοποίηση κάθε δυνητικού δότη οργάνων είναι η σωστή κρίση και η συνεργασία όλων των Ιατρών.
Κλείνοντας, χαρακτηριστικό παράδειγμα υποδειγματικού συστήματος Δωρεάς Οργάνων και Ιστών οφείλει να αποτελέσει η Ισπανία, καθώς έχει το μεγαλύτερο αριθμό ετήσιων μεταμοσχεύσεων σε όλη την Ευρώπη και όπως δηλώνει ο Διευθυντής του Ισπανικού Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων, Rafael Matesanz:“Δεν θα πρέπει ποτέ να κατηγορούμε τον κόσμο, εάν αυτός δεν συναινεί στη Δωρεά Οργάνων. Προφανώς είναι κάτι που εμείς (Σύστημα Υγείας / Ιατρική Κοινότητα) δεν κάνουμε σωστά”.
Συγγραφέας: Βασίλης Γκόλιας
Ιδιότητα: Φοιτητής Ιατρικής – Πανελλήνιος Υπεύθυνος για την Δημόσια Υγεία 2016/17
Πηγές: http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_333a_fact_el_en.pdf