Το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής

Η Μικροβιακή Αντοχή είναι ένα φαινόμενο το οποίο συνεχώς διογκώνεται σε όλα τα μέρη του κόσμου. Νέοι μηχανισμοί αντοχής αναπτύσσονται και διαδίδονται παγκοσμίως, απειλώντας την ικανότητά μας να καταπολεμούμε απλές ασθένειες.

Μία συνεχώς αυξανόμενη λίστα με ασθένειες – όπως είναι η πνευμονία, η φυματίωση, η δηλητηρίαση αίματος και η γονόρροια – γίνονται όλο και δυσκολότερο, και μερικές φορές αδύνατον, να θεραπευθούν καθώς τα αντιβιοτικά γίνονται όλο και λιγότερο αποτελεσματικά.

Οι μικροοργανισμοί που εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά ανθεκτικότητας είναι:
Σε επικίνδυνα επίπεδα: Clostiridium Difficile, Εντεροβακτηριοειδή ανθεκτικά στις καρβαπενέμες, Neisseria Gonorrhoeae ανθεκτική στις κεφαλοσπορίνες

Σε σοβαρά επίπεδα: Acinetobacter, Campylobacter, Candida, Εντερόκοκκοι ανθεκτικοί στη βανκομυκίνη, Pseudomonas Aeruginosa, Salmonella, Shigella, Χρυσίζων Σταφυλόκκοκος ανθεκτικός στη μεθυκιλλίνη (MRSA), Streptococcus Pneumoniae, Mycobacterium Tuberculosis

Σε ανησυχητικά επίπεδα: Χρυσίζων Σταφυλόκοκκος ανθεκτικός στη βανκομυκίνη (VRSA), Στρεπτόκοκκος ομάδας Α ανθεκτικός στην ερυθρομυκίνη, Στρεπρόκοκκος ομάδας Β ανθεκτικός στην κλινδαμικίνη

Στην Ελλάδα σύμφωνα με το ΚΕΕΛΠΝΟ αυξημένα ποσοστά ανθεκτικότητας εμφανίζουν: Acinetobacter, Klebsiella, Pseudomonas

Συνεχώς παρουσιάζονται νέα φαινόμενα που αποδεικνύουν ότι η Μικροβιακή Αντοχή είναι ένα θέμα που μας αφορά όλους:

Σε Παγκόσμιο Επίπεδο

Σύμφωνα με την ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control) υπολογίζεται ότι περίπου 4 εκατομμύρια ασθενείς αποκτούν κάποια νοσοκομειακή λοίμωξη κάθε χρόνο σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περίπου 37.000 θάνατοι προκαλούνται άμεσα από αυτές τις λοιμώξεις. Ένα μεγάλο ποσοστό από αυτούς τους θανάτους οφείλονται στα πιο γνωστά πολυανθεκτικά βακτήρια (όπως είναι το βακτήριο Staphylococcus aureus, Enterobacteriaceae κ.α.) με 25.000 θανάτους να οφείλονται άμεσα σε αυτά.

Σύμφωνα με την Κομισιόν της ΕΕ, η Mικροβιακή Aντοχή αποτελεί ένα από τα βασικά έξοδα του τομέα της υγείας, με ανάγκη για 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, καθώς αυτή προκαλεί συνεχώς την έλλειψη δραστικότητας των φαρμάκων. Η κατάσταση είναι εξίσου κρίσιμη και στις ΗΠΑ όπου, σύμφωνα με έρευνες ανθεκτικά βακτήρια και μύκητες ευθύνονται για τουλάχιστον 2.049.442 ασθένειες και 23.000 θανάτους.

Στην Ελλάδα

Τα πολυανθεκτικά βακτήρια ευθύνονται για 5.000 σοβαρές νοσοκομειακές λοιμώξεις και 1.000 θανάτους ετησίως. Η χώρα μας είναι πρώτη στην υπερκατανάλωση αντιμικροβιακών παραγόντων -ιδιαίτερα ευρέως φάσματος- που φαίνεται να είναι βασικό αίτιο που την κάνει να συγκαταλέγεται στις ευρωπαικές χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά Mικροβιακής Aντοχής.

Οι κακές συνθήκες υγιεινής στα ελληνικά νοσοκομεία, οι ελλείψεις σε αναλώσιμα και σε προσωπικό δημιουργούν δυσμενές νοσοκομειακό περιβάλλον που ευνοεί την ανάπτυξη λοιμώξεων. Πράγματι, αποτέλεσμα της αυξανόμενης αντοχής των μικροοργανισμών είναι η αύξηση των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων κυρίως στους χρονίως πάσχοντες και σε ασθενείς με διαταραγμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Όλα αυτά οδηγούν σε αύξηση της νοσηρότητας, της διάρκειας νοσηλείας και της θνητότητας των ασθενών μειώνοντας την ποιότητα παροχής υπηρεσιών υγείας και επιβαρύνοντας οικονομικά το Σύστημα Υγείας.

Πρακτικές που επιδεινώνουν το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής

Στην Κοινότητα
Η ανεπαρκής ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας και του κοινού σχετικά με τη Μικροβιακή Αντοχή και τις σωστές πρακτικές λήψης αντιβιοτικών οδηγεί στη συνεχή επιδείνωση του φαινομένου. Η υπερυσυνταγολόγηση αντιβιοτικών ευρέως φάσματος ενισχύει τον κύκλο της αντοχής.

Οι επαγγελματίες υγείας οφείλουν να εξασφαλίζουν ότι ο ασθενής φεύγει επαρκώς ενημερωμένος για τη σωστή λήψη αντιβιοτικών. Αξίζει να σημειωθεί πως βάσει νομοθεσίας είναι δυνατή η προμήθεια αντιβιοτικών από τα φαρμακεία, ΜΟΝΟ κατόπιν προσκόμισης ιατρικής συνταγής η οποία συχνά δεν τηρείται.

Η πολιτεία παίζει καθοριστικό ρόλο στην εκπαίδευση των ασθενών σχετικά με την ορθή και συνειδητοποιημένη χρήση αντιβιοτικών. Οι ασθενείς συχνά ελλιπώς ενημερωμένοι, ακολουθούν κακές πρακτικές, όπως να μοιράζονται αντιμικροβιακά φάρμακα με συγγενείς τους που έχουν παρόμοια συμπτώματα, να μην ολοκληρώνουν τις αντιβιοτικές θεραπείες, να χρησιμοποιούν αντιβιοτικά που έχουν στο σπίτι για τη θεραπεία ασθενειών χωρίς να επισκεφθούν γιατρό. Αυτές οι πρακτικές οδηγούν πολλές φορές στην υποτροπή των λοιμώξεων και όχι στην ίαση τους ενισχύοντας παράλληλα τη μικροβιακή αντοχή.

Στα Νοσοκομεία
Στα νοσοκομεία οι κακές συνθήκες υγιεινής, η αποτυχία συμμόρφωσης του προσωπικού στους κανόνες υγιεινής και η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών οδηγούν σε αύξηση των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων. Αξίζει να αναφερθεί ότι περίπου το 8 -12% των ασθενών που κάνουν εισαγωγή σε Νοσοκομείο στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης υποφέρουν εξαιτίας κάποιου ανεπιθύμητου γεγονότος που προκαλεί βλάβη και συνδέεται με την περίθαλψη τους.

Οι επαγγελματίες υγείας συχνά παραβλέπουν και δεν τηρούν τα προτεινόμενα πρωτόκολλα για την πρόληψη λοιμώξεων που σχετίζονται με καθετήρες κεντρικής γραμμής και ουροκαθετήρες, σωστή υγιεινή χεριών, χρήση κοινόχρηστων ιατρικών αντικειμένων από ασθενείς (όπως πιεσόμετρα, θερμόμετρα) και την εφαρμογή Χειρουργικής Αντιμικροβιακής Προφύλαξης.   

Πως μπορώ σαν φοιτητής Ιατρικής να περιορίσω το φαινόμενο στην κλινική πράξη;
Πολλοί ασθενείς κινδυνεύουν από τον κίνδυνο ανάπτυξης ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων. Τα χέρια είναι ο κύριος τρόπος μετάδοσης μικροβίων κατά τη διάρκεια της νοσηλείας, γι αυτό είναι σημαντικό να νοιαζόμαστε για την υγιεινή των χεριών μας και ως φοιτητές Ιατρικής και μελλοντικά ως γιατροί.

Πάντα πρέπει να θυμόμαστε πως με την φροντίδα της υγιεινής των χεριών προστατεύουμε τον εαυτό μας, τους ασθενείς και σταματούμε τον κύκλο της μικροβιακής αντοχής. Η σωστή εφαρμογή της Υγιεινής των χεριών απαιτεί να ακολουθούνται οι αντίστοιχες τεχνικές πλυσίματος και χρήσης αντισηπτικού διαλύματος.

Σύμφωνα με τον World Health Organization (WHO) προτείνονται τα παρακάτω πέντε (5) βήματα για τη σωστή υγιεινή των χεριών:

  1. Πριν από άμεση επαφή με τον ασθενή
  2. Πριν από κάθε άσηπτη διαδικασία
  3. Μετά από πιθανότητα έκθεσης στα υγρά του ασθενούς
  4. Μετά από άμεση επαφή με τον ασθενή
  5. Μετά από επαφή με το περιβάλλον γύρω από τον ασθενή (πχ. κρεβάτι νοσηλείας)

Προσοχή!

  • H σωστή διαδικασία πλυσίματος των χεριών απαιτεί 40-60 δευτερόλεπτα
  • Φροντίστε τα χέρια σας χρησιμοποιώντας ενυδατική κρέμα
  • Αφού έχετε πλύνει τα χέρια σας βεβαιωθείτε ότι έχουν στεγνώσει πλήρως πριν τη φορέσετε γάντια

Πηγές:
https://www.cdc.gov/
http://www.who.com/
http://www.keelpno.gr/

 

Συγγραφή: Ζευγαρίδου Γιολάντα & Γατσουνιά Κωνσταντίνα-Αλκμήνη