Μικροβιακή Αντοχή & Ορθή Χρήση των Αντιβιοτικών

Ποιο είναι το πρόβλημα και πού οφείλεται;

Η μικροβιακή αντοχή ορίζεται ως η επιβίωση των μικροοργανισμών έναντι των αντιβιοτικών τόσο σε κλινικό όσο και σε εργαστηριακό επίπεδο. Ειδικότερα, ο μικροοργανισμός είναι ανθεκτικός σε κάποιο ή κάποια αντιβιοτικά του φάσματος του το οποίο οφείλεται κυρίως σε αλλαγές στο γενετικό υλικό του μικροοργανισμού.

Γιατί όμως οι μικροοργανισμοί αποκτούν αυτές τις νέες «δυνατότητες» ;
Λόγω της ασύστολης κατανάλωσης αντιβιοτικών, τα βακτήρια αναπτύσσουν ιδιότητες αντοχής καθώς διαθέτουν μηχανισμούς που τους επιτρέπουν να προσαρμόζονται στις εκάστοτε συνθήκες. Προκύπτουν έτσι τα λεγόμενα πολυανθεκτικά βακτήρια. Η διασπορά της αντοχής αυτής των μικροβίων είναι είτε κάθετη  όταν προκαλείται από την υπερκατανάλωση αντιβιοτικών μέσα στην ανθρώπινη χλωρίδα είτε οριζόντια, ενώ οριζόντια όταν γίνεται ανεπαρκής εφαρμογή των μέτρων υγιεινής. 

Ποιος είναι ο ρόλος μας ως Φοιτητές Ιατρικής;

  • Ενημέρωση για το πρόβλημα, την κατάσταση στη χώρα μας αλλά και το θεωρητικό επιστημονικό υπόβαθρο της Μικροβιακής Αντοχής από έγκυρες και fact-checked πηγές όπως ο ΕΟΔΥ, ο WHO κα.
  • Συνεργασία με φορείς που ασχολούνται με τη Μικροβιακή Αντοχή για την διενέργεια surveys και ερωτηματολογίων για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση πρώτα των ίδιων των φοιτητών ιατρικής και κοινοποίηση των αποτελεσμάτων (ανάλογα αυτού του study που διεξήγαγε η IFMSA με το Network ReAct – Action on Antibiotic Resistance για την διερεύνηση της στάσης των φοιτητών σχετικά με το AMR).
  • Λήψη πρωτοβουλιών για εκπαίδευση των φοιτητών ιατρικής είτε υπό το πρίσμα του Peer Education είτε με τη συμβολή externals για την οργάνωση interactive workshops που θα φέρουν τους φοιτητές ιατρικής αντιμέτωπους με την πραγματικότητα του προβλήματος στα ελληνικά νοσοκομεία. 
  • Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού μέσα από τη διενέργεια φυσικών συνεδρίων, διαδικτυακών webinars, αλλά και με τη χρήση των social media για την προώθηση ενημερωτικού υλικού.
  • Advocacy and Campaigning για τη Μικροβιακή Αντοχή και συνεργασία με φορείς όπως ο ΕΟΔΥ για αξιοποίηση του δυναμικού των φοιτητών σε δράσεις που πραγματοποιούν.
  • Συνεργασία με τις Ιατρικές Σχολές για εκπαίδευση πάνω στην ορθή και συνετή συνταγογράφηση και στις ελεγκτικές μεθόδους σχετικές με τη Μικροβιακή Αντοχή (πχ. αντιβιόγραμμα νοσοκομείου) που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε ως μελλοντικοί επαγγελματίες υγείας.
  • Επικοινωνία των γνώσεων αυτών πάνω στην ορθή χρήση αντιβιοτικών στο ευρύ κοινό με street actions ή και ανεπίσημες συζητήσεις με την οικογένεια, τους φίλους και γενικότερα τον κοινωνικό περίγυρο, όπου δίνεται έμφαση στην κατανόηση της Μικροβιακής Αντοχής ως προβλήματος και στην κατάρριψη μύθων γύρω από τα αντιβιοτικά (over-the-counter antibiotics, self-medicating, παύση θεραπείας με την υποχώρηση των συμπτωμάτων, κ.α.)

Μύθοι και αλήθειες σχετικά με τα αντιβιοτικά

Μύθος: Σήμερα τα σύγχρονα διαθέσιμα αντιβιοτικά έχουν την ικανότητα να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε λοίμωξη.
Αλήθεια: Διανύουμε την εποχή της ΠανΑντοχής, αφού σε αρκετές χώρες όπως και στη χώρα μας, ασθενείς εμφανίζουν λοιμώξεις από βακτήρια ανθεκτικά σε όλα σχεδόν τα διαθέσιμα αντιβιοτικά. – source.

Μύθος: Άτομα που παίρνουν τα αντιβιοτικά τους σύμφωνα με τις οδηγίες δεν διατρέχουν τον κίνδυνο μιας λοίμωξης από ανθεκτικά βακτήρια.
Αλήθεια: Οποιοσδήποτε, οποιασδήποτε ηλικίας, σε οποιαδήποτε χώρα μπορεί να προσβληθεί από λοίμωξη ανθεκτικών βακτηρίων.  – source

Μύθος: Τα αντιβιοτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αντιμετωπίσουν το κοινό κρυολόγημα και τη γρίπη.
Αλήθεια: Όχι, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντιβιοτικά για τη θεραπεία του κρυολογήματος ή της γρίπης. Τα τελευταία προκαλούνται από ιούς και τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση βακτηρίων. Η λήψη αντιβιοτικών όταν δεν χρειάζονται επιδεινώνει το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής. – source

Μύθος: Η μικροβιακή αντοχή είναι πρόβλημα μόνο επειδή υγιή άτομα κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν μια σοβαρή λοίμωξη από ανθεκτικά μικρόβια.
Αλήθεια: Η μικροβιακή αντοχή επηρεάζει σημαντικά τη σύγχρονη ιατρική συνολικά. Υψηλό κίνδυνο για τη ζωή τους εξαιτίας της μικροβιακής αντοχής διατρέχουν ασθενείς σε μετεγχειρητικό στάδιο, ασθενείς με χρόνιες παθήσεις, αποδέκτες μοσχευμάτων, ασθενείς με ανάγκη αιμοκάθαρσης και καρκινοπαθείς. – source 

Επιπλέον πηγές και πληροφορίες
Βίντεο (από ενημερωτική εκπομπή του CBS) για τα misconceptions σχετικά με τα αντιβιοτικά που προέκυψαν από τη μεγάλη έρευνα που διεξήγαγε ο WHO το 2015 με 10.000 respondents: https://www.youtube.com/watch?v=l3ocHr_eeLI
“7 αλήθειες που χρειάζεται να γνωρίζω για τη χρήση των αντιβιοτικών”, οδηγίες του πρώην ΚΕΕΛΠΝΟ, πλέον ΕΟΔΥ για το κοινό και τα αντιβιοτικά (2017)
Άρθρο στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ για την “Ορθολογική Χρήση των Αντιβιοτικών” (2019) με οδηγίες προς το κοινό και τους επαγγελματίες υγείας και links με περισσότερες πληροφορίες
Εκστρατεία ενημέρωσης του ΕΟΔΥ (2018) – Infographic
Fact Sheet του WHO (Ιούλιος 2020) για τη Βακτηριακή Αντοχή
Global Action Plan on Antimicrobial Resistance – WHO
Antibiotic Resistance – What can you do as a healthcare professional? – Βίντεο του ECDC
Survey of healthcare workers’ knowledge and attitudes about antibiotics and antibiotic resistance – ECDC
Infographics του ECDC για την Βακτηριακή Αντοχή: https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/antibiotic-resistance-how-does-antibiotic-resistance-spread 
https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/antibiotics-be-responsible
https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/antibiotic-resistance-growing-resistance-last-line-antibiotics
Ιστοσελίδα του CDC για τη Μικροβιακή Αντοχή – Factsheets
https://eody.gov.gr/wp-content/uploads/2019/08/Ti-prepei-na-gnorizete-gia-tin-mikroviaki-antoxi.pdf
http://www.eddyppy.gr/panelladiki-ekstrateia-enimerosis-mythoi-kai-alitheies-gia-ta-antiviotika-kai-ta-emvolia

Συγγραφείς: Παπαδογιαννάκη Μαριλίτα & Τριανταφύλλου Βασιλική, Τοπικές Υπεύθυνες του Τομέα Δράσης της Δημόσιας Υγείας 2020/21