20 Ιουνίου 2017 | Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων

65 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως βρίσκονται εκτοπισμένοι από τις εστίες τους

400 χιλιάδες άνθρωποι προσπάθησαν να φτάσουν την Ευρώπη το 2016

5000 από αυτούς έχασαν την ζωή τους ή αγνοούνται

Πρόσφυγας

Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Γενεύης το 1951 και το αντίστοιχο πρωτόκολλο του 1967, που έχουν υπογραφεί από 147 κράτη, ως πρόσφυγας ορίζεται κάποιος που:

Εξαιτίας ενός βάσιμου φόβου να διωχθεί για λόγους φυλής, θρησκείας, ιθαγένειας, πολιτικών πεποιθήσεων ή ιδιότητας μέλους συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας, βρίσκεται εκτός της χώρας ιθαγένειας του και αδυνατεί ή, λόγω του συγκεκριμένου φόβου, δεν επιθυμεί να κάνει χρήση της προστασίας αυτής της χώρας.

Λόγω της δίωξης που είναι δυνατό να του ασκηθεί, ένας πρόσφυγας δικαιούται να προστατευθεί από μια εξαναγκαστική επιστροφή στη χώρα καταγωγής του (αρχή της μη επαναπροώθησης). Έτσι,  οι πρόσφυγες δεν θα πρέπει να διώκονται για τυχόν παράτυπη είσοδο, ενώ μετά τη διαδικασία ταυτοποίησης/αναγνώρισή τους δικαιούνται να λάβουν τριετή άδεια παραμονής στη χώρα υποδοχής (άσυλο) και ταξιδιωτικά έγγραφα για να ταξιδέψουν προς άλλους προορισμούς, για συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Συνήθη ζητήματα υγείας που αντιμετωπίζουν πρόσφυγες και μετανάστες

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, τα προβλήματα υγείας των προσφύγων και των μεταναστών είναι παρόμοια με εκείνα του υπόλοιπου πληθυσμού, αν και σε κάποιες ομάδες μπορεί να εμφανίζουν υψηλότερη συχνότητα. Τα πιο συχνά από αυτά περιλαμβάνουν τυχαίους τραυματισμούς, υποθερμία, εγκαύματα, γαστρεντερικές ασθένειες, καρδιαγγειακά και αναπνευστικά προβλήματα, επιπλοκές στην εγκυμοσύνη, διαβήτη και ψυχικές διαταραχές.

Παρά την κοινή αντίληψη περί συσχέτισης μεταξύ της μετανάστευσης και της μετάδοσης λοιμωδών νοσημάτων, δεν υπάρχει ουσιαστική σύνδεση. Οι προσφυγικοί πληθυσμοί αναγκάζονται να κάνουν μεγάλα, εξαντλητικά ταξίδια που αυξάνουν τους κινδύνους για ασθένειες, ανάμεσά τους και μεταδοτικές. Η εξάπλωση ασθενειών, όπως η φυματίωση, η λοίμωξη από HIV, η ηπατίτιδα, η ιλαρά και η ερυθρά, έχει περιοριστεί σημαντικά στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, με τη βελτίωση των συνθηκών στέγασης, πρόσβασης σε πόσιμο νερό, αποτελεσματικά συστήματα υγείας, εμβόλια και αντιβιοτικά. Οι ασθένειες αυτές, ωστόσο, δεν έχουν ακόμα εξαλειφθεί και εξακολουθούν να υπάρχουν, ανεξάρτητα από τη μετανάστευση.

Η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας και γιατί παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα

Η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας υπογράφηκε τον Μάρτιο του 2016 και στόχος της ήταν να σταματήσει τις ροές προσφύγων, αιτούντων ασύλου και μεταναστών από την Τουρκία προς την Ελλάδα, επιστρέφοντας την πλειοψηφία τους στην Τουρκία.

Βασικά σημεία της συμφωνίας:

  • “Παράτυποι μετανάστες” και αιτούντες άσυλο που έχουν διασχίσει τα ελληνοτουρκικά σύνορα και των οποίων η αίτηση έχει απορριφθεί, θα επιστρέφονται στην Τουρκία. Όσο εκκρεμεί η διαδικασία καταγραφής τους και η εξέταση του ενδεχόμενου να επιστραφούν στην Τουρκία, θα πρέπει να παραμείνουν στα ελληνικά νησιά.
  • Για κάθε Σύριο που θα επιστρέφεται στην Τουρκία, ένας Σύριος θα επανεγκαθίσταται απευθείας από την Τουρκία στην Ευρώπη, με ανώτατο όριο τους 72,000.
  • Η ΕΕ θα εκταμιεύσει 3 δισεκατομμύρια ευρώ για να χρησιμοποιηθούν από την Τουρκία για ανάπτυξη κατάλληλων υποδομών για τους πρόσφυγες, ενώ θα υπάρξει άρση της visa για τους Τούρκους πολίτες και θα προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις για την είσοδο της χώρας στην ΕΕ.

Η συμφωνία αυτή έχει δεχτεί έντονη κριτική διότι:

  • Προσφέρει την δυνατότητα επανεγκατάστασης μόνο σε Σύριους, ενώ υπάρχουν κι άλλοι προσφυγικοί πληθυσμοί που χρήζουν διεθνούς προστασίας.
  • Βασίζεται στο αξίωμα ότι η Τουρκία είναι ασφαλής χώρα που θα προσφέρει προστασία στους πληθυσμούς αυτούς, παρά το γεγονός ότι αρνείται να τους αναγνωρίσει την ιδιότητα του πρόσφυγα με όσα αυτή συνεπάγεται.
  • Η Τουρκία έχει επιστρέψει αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες σε χώρες που κινδυνεύουν από σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως είναι η Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν.
  • Το σύνολο των αιτήσεων ασύλου θα πρέπει να αξιολογηθούν στην Ελλάδα, με την παράλληλη παραμονή των αιτούντων ασύλου στα ελληνικά νησιά να είναι υποχρεωτική. Αυτό, σε συνδυασμό με την απουσία κατάλληλων υποδομών τόσο για την φιλοξενία όσο και για την αξιολόγηση των αιτήσεων σε εύλογο χρονικό διάστημα, οδήγησε σε εγκλωβισμό των ανθρώπων αυτών σε απάνθρωπες και επικίνδυνες συνθήκες διαβίωσης και σε ένα βασανιστικό καθεστώς αβεβαιότητας.
  • Τους τελευταίους 12 μήνες, η Διεθνής Αμνηστία έχει καταγράψει περιπτώσεις Σύριων αιτούντων άσυλου, οι οποίοι εξαναγκαστικά επιστράφηκαν στην Τουρκία δίχως να έχουν πρόσβαση στο άσυλο και δίχως να μπορούν να προσφύγουν εναντίον της εξαναγκαστικής επιστροφής τους, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου.

Συνθήκες διαβίωσης προσφύγων στην Ελλάδα και πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη

Σύμφωνα με έκθεση της Ύπατης Αρμοστίας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR), οι συνθήκες στα κέντρα κράτησης και αναγνώρισης, καθώς και στους ανοιχτούς καταυλισμούς στα νησιά του Αιγαίου είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικές εξαιτίας της υπερπληρότητας των εγκαταστάσεων. Πιο συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε απουσία ειδικά διαμορφωμένων χώρων για αδέσμευτες γυναίκες, οικογένειες και ασυνόδευτα ανήλικα παιδιά, εκθέτοντας έτσι τις γυναίκες και τα παιδιά σε αυξημένους κινδύνους κακοποίησης. Επιπλέον, οι εγκαταστάσεις υγιεινής, τα τρόφιμα και η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη κρίνονται ανεπαρκή.

Η πρόσβαση σε γιατρούς και ιατρικό προσωπικό είναι περιορισμένη, ιδιαίτερα σε ευπαθείς ομάδες που χρήζουν ιατρικής βοήθειας. Άτομα με διαβήτη ή χρόνιες παθήσεις δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση στα κατάλληλα φάρμακα, ενώ εξειδικευμένες υπηρεσίες που απαιτούνται για φροντίδα ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας ή για τα θύματα βασανισμού είναι ανεπαρκείς στους περισσότερους χώρους διαμονής. Η διαθεσιμότητα φαρμάκων και η προσβασιμότητα σε ιατρικές εξετάσεις αποτελούν τεράστια πρόκληση καθώς το δημόσιο σύστημα υγείας βρίσκεται υπό σημαντική πίεση. Επιπλέον, υπάρχουν εμπόδια στην αποτελεσματική πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, εξ’ αιτίας έλλειψης διερμηνέων, ή λόγω της αδυναμίας να ληφθούν υπόψιν οι πολιτισμικές ευαισθησίες.

Από το 2001, η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων τιμάται κάθε χρόνο στις 20 Ιουνίου.

Στο πλαίσιο της ημέρας, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) καλεί όλους μας να δράσουμε σχετικά και να υπογράψουμε μία έκκληση (εδώ), η οποία θα καθιστά ξεκάθαρο στις κυβερνήσεις ότι θα πρέπει να δράσουν με αλληλεγγύη και να μοιραστούν την ευθύνη.

Η έκκληση #WithRefugees ζητά από τις κυβερνήσεις να διασφαλίσουν ότι: ​

  • Κάθε παιδί – πρόσφυγας έχει πρόσβαση στην εκπαίδευση.
  • Κάθε οικογένεια προσφύγων έχει να μείνει κάπου με ασφάλεια.
  • Κάθε πρόσφυγας έχει τη δυνατότητα να δουλέψει ή να αποκτήσει νέες δεξιότητες, ώστε να συνεισφέρει θετικά στην κοινότητα.

Η εκστρατεία #WithRefugees συνεχίζεται μέχρι να υπογραφεί ένα Παγκόσμιο Σύμφωνο για τους πρόσφυγες το 2018.

Πηγές:

http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/StatusOfRefugees.aspx
https://www.amnesty.gr/blog/20206/vasikes-erotiseis-kai-apantiseis-gia-ta-dikaiomata-prosfygon-metanaston
http://www.euro.who.int/en/health-topics/health-determinants/migration-and-health/migrant-health-in-the-european-region/migration-and-health-key-issues
https://www.amnesty.gr/blog/20702/h-symfonia-ee-toyrkias-etos-ntropis-gia-tin-eyropi
http://migration.iom.int/europe/

Έκθεση OHCHR για τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών στην Ελλάδα: https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G17/098/41/PDF/G1709841.pdf?OpenElement