Απρίλιος | Μήνας ευαισθητοποίησης για την σεξουαλική κακοποίηση
“Προσπαθούσα να μειώσω τον πόνο. Να κρύψω τα σημάδια. Να μην πω κάτι που θα προκαλούσε την έκρηξη. Στο πίσω μέρος του μυαλού μου πίστευα ότι με αγαπάει και έτσι μου το δείχνει. Όμως αυτό δεν ήταν αγάπη – ήταν κακοποίηση.”
– μαρτυρία ενός ατόμου που έπεσε θύμα σεξουαλικής κακοποίησης.
Ο Απρίλιος αποτελεί το Μήνα Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης για τη Σεξουαλική Κακοποίηση. Πόσα γνωρίζεις όμως για το φαινόμενο αυτό;
Ιστορικά στοιχεία
Τη δεκαετία του 1970 οι φωνές που αντιτίθενταν στις επιθέσεις βίας κατά των γυναικών στις Ηνωμένες Πολιτείες συνεχώς πλήθαιναν και δυνάμωναν. Το έναυσμα για δράση κατά του φαινομένου και ευρύτερη ενημέρωση δόθηκε μέσα από νυχτερινές πορείες γυναικών ενάντια στο βιασμό και τη σεξουαλική κακοποίηση με σύνθημα “Take Back The Night”. Η αφορμή ήταν ο έντονος φόβος των γυναικών να κυκλοφορήσουν δημοσίως τα βράδια από φόβο κάποιας επίθεσης.
Σύντομα το κίνημα επεκτάθηκε σε Ευρώπη και ΗΠΑ και έγινε εμφανής η ανάγκη για συστηματικότερη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του ευρέος κοινού για το φαινόμενο της σεξουαλικής κακοποίησης. Έτσι, αποφασίστηκε από πολλές οργανώσεις προάσπισης των δικαιωμάτων των γυναικών να αφιερωθεί μία εβδομάδα αρχικά τον Οκτώβριο ως Εβδομάδα Ενημέρωσης για τη Σεξουαλική Κακοποίηση. Ως επίσημο σύμβολο ορίστηκε ένας γαλάζιος φιόγκος.
Η έκταση όμως των εκδηλώσεων οδήγησε το 2001 στην καθιέρωση του Μήνα Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης για τη Σεξουαλική Κακοποίηση, ο οποίος αποφασίστηκε να είναι ο Απρίλιος. 8 χρόνια μετά, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Barack Obama αναγνωρίζει και καθιερώνει επίσημα τον Απρίλιο ως μήνα ενημέρωσης για θέματα σεξουαλικής κακοποίησης.
Σεξουαλική Κακοποίηση
Η σεξουαλική κακοποίηση και ο βιασμός εντάσσονται στο γενικότερο όρο σεξουαλική βία. Ως σεξουαλική βία ορίζεται κάθε πράξη σεξουαλικής φύσεως ενάντια σε ένα άτομο, χωρίς τη συγκατάθεση αυτού. Μορφές σεξουαλικής βίας πέραν του βιασμού και της κακοποίησης σεξουαλικής αποτελούν η ανεπιθύμητη επαφή ενός μέρους του σώματος ενός ατόμου, ο εξαναγκασμός του θύματος σε οποιοσδήποτε σεξουαλική πράξη, καθώς και η προσπάθεια σεξουαλικής επαφής υπό την επήρεια του αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών.
Οι πράξεις αυτές προέρχονται σε πολύ μεγάλη συχνότητα από άτομα του οικογενειακού ή συντροφικού περιβάλλοντος και η κακοποίηση μπορεί να είναι συστηματική ή μεμονωμένο περιστατικό. Ένας μύθος που αναπαράγεται είναι ότι θύματα σεξουαλικής βίας πέφτουν μόνον οι γυναίκες, με τους θύτες να είναι αποκλειστικά άντρες. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει, καθώς ένα άτομο με οποιαδήποτε έμφυλη ταυτότητα μπορεί να πέσει θύμα, ενώ σε αυξημένο κίνδυνο φαίνεται να βρίσκονται τα trans άτομα.
Τα αίτια του φαινομένου, σύμφωνα με έρευνες, δεν βρίσκονται στην επιθυμία για τη σεξουαλική πράξη, αλλά στην επιθυμία για επιβολή κυριαρχίας μεταξύ άλλων. Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και νοοτροπίες που υποβαθμίζουν την αξία και την κοινωνική θέση των γυναικών συμβάλλουν έντονα στην εμφάνιση περιπτώσεων σεξουαλικής κακοποίησης. Επιπλέον, παρατηρείται ότι οι θύτες δεν έχουν επίγνωση ότι η πράξη είναι ανήθικη και το καθεστώς ανοχής ή ατιμωρησίας εντείνει τα προβλήματα. Ωστόσο, τα παραπάνω σε καμία περίπτωση δε συνεπάγονται ότι η σεξουαλική βία δεν είναι ιδιαίτερα συχνή στις δυτικές κοινωνίες.
Μετά από μία απόπειρα σεξουαλικής κακοποίησης – πετυχημένη και μη – το θύμα περιέρχεται σε μία πολύ ιδιαίτερη και δύσκολη κατάσταση. Σωματικά τραύματα, μετατραυματικό σοκ, προβλήματα στον ύπνο, κατάθλιψη, σκέψεις για αυτοκτονία, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις. Αυτά είναι μερικά μόνο από τα αποτελέσματα ενός τέτοιου γεγονότος. Επιπρόσθετα, είναι συχνό το θύμα να θυμάται τη πράξη και νιώθει συναισθηματική και ψυχολογική ταπείνωση, ενώ δεν είναι καθόλου απίθανο το θύμα να κατηγορεί τον εαυτό του για αυτό που του συνέβη. Ως συνέπεια αυτών, οι διαπροσωπικές σχέσεις και η καθημερινότητα του ατόμου διαταράσσονται, αλλά και κάθε ένδειξη σεξουαλικότητας καταπνίγεται.
Στατιστικά
Μια σχέση θα πρέπει να είναι μια ευχάριστη κατάσταση για τον καθένα, ωστόσο ένα ποσοστό του ύψους του 30% των γυναικών παγκοσμίως που έχουν υπάρξει σε σχέση δεν ισχύει κάτι τέτοιο καθότι δηλώνουν πως έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής βίας τουλάχιστον μία φορά από τον σύντροφό τους. Θύμα σεξουαλική βίας γενικώς έχει υπάρξει το 35% των γυναικών παγκοσμίως.
Στην Ευρώπη ειδικότερα 1 στις 3 γυναίκες δηλώνει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης ή κακοποίησης, με το ποσοστό να αυξάνεται αν ληφθούν υπόψιν και τα μη καταγεγραμμένα περιστατικά. Η σεξουαλική κακοποίηση βέβαια δεν αφορά μόνο τις γυναίκες αλλά και τους άνδρες, με 1 στους 6 να έχει πέσει θύμα. Η καταγραφή των περιστατικών με θύματα άνδρες παρουσιάζει πολλές δυσκολίες, εντούτοις, δεδομένου του ότι τις περισσότερες φορές τα περιστατικά δεν καταγγέλλονται για λόγους ντροπής.
Το φαινόμενο αγγίζει και τις ηλικίες κάτω των 18 με 8,5 εκατομμύρια γυναίκες να έχουν βιαστεί πριν την ενηλικίωση ενώ στους άνδρες ο αντίστοιχος αριθμός φτάνει το 1,5 εκατομμύριο. Η σεξουαλική κακοποίηση ακόμα εμφανίζεται στο 25% των μικρών κοριτσιών και το 8% των αγοριών, συνηθέστερα από ανθρώπους του οικογενειακού τους κύκλου!
Ο ρόλος του ιατρού
Τα παραπάνω στοιχεία υποδεικνύουν μια σαφέστατη ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης και πρόληψης του φαινομένου της σεξουαλικής κακοποίησης, καθότι βάσει ερευνών το 50% των γυναικών που έχουν πέσει θύματα βίας δεν απευθύνονται πουθενά για βοήθεια ενώ ακόμα ένα μεγάλο μέρος των γυναικών στην Ευρώπης πιστεύουν πως οι γιατροί θα έπρεπε να τις ρωτούν αν έχουν κακοποιηθεί από κάποιον.
Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, και δεδομένης της φύσης του ιατρικού επαγγέλματος, είναι σημαντικό ο κάθε γιατρός να εκπαιδεύεται κατάλληλα και να βρίσκεται σε επαγρύπνηση για ενδείξεις κακοποίησης. Στην περίπτωση που αναγνωρίσει ένα περιστατικό σεξουαλικής κακοποίησης είναι απαραίτητο να γνωρίζει πως να προσεγγίσει ορθά το άτομο, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα του, παρέχοντάς του τις απαραίτητες ιατρικές υπηρεσίες και ψυχολογική υποστήριξη και γνωστοποιώντας του υποστηρικτές δομές, φορείς και νομικά πρόσωπα στα οποία μπορεί να απευθυνθεί και να λάβει εξειδικευμένη βοήθεια. Ειδικά στην προκειμένη περίπτωση, τα θύματα χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και ευαισθησίας και ο γιατρός οφείλει να τους ενημερώνει και να ζητά την άδεια τους για τις εξετάσεις που πραγματοποιεί καθώς και για τις ερωτήσεις που τους πραγματοποιεί. Η ιατρική του ιδιότητα δεν του δίνει την ελευθερία να πιέσει το άτομο που έχει απέναντι του για πληροφορίες που δεν επιθυμεί να αποκαλύψει.
Η σεξουαλική κακοποίηση είναι ένα φαινόμενο που υπάρχει παντού γύρω μας. Για να αλλάξει η κατάσταση χρειάζεται θάρρος και αποφασιστικότητα. Το μήνυμα για το φετινό Μήνα Ενημέρωσης Ευαισθητοποίησης μας καλεί να αναλάβουμε δράση:
Your Voice Has Power
Use it to support survivors
Συγγραφείς: Μαρία Λάππα, Ελευθερία Λεριάδη, τομέας δράσης για την Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία συμπεριλαμβανομένου του HIV/AIDS
Πηγές: WHO, CDC, UNWomen, European Union Agency For Fundamental Rights, National Sexual Violence Resource Center, RAINN