20 Ιουνίου 2018 | Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων

68,5 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως βρίσκονται βίαια εκτοπισμένοι από τις εστίες τους
25,4 εκατομμύρια από αυτούς είναι πρόσφυγες
28.300 άνθρωποι καθημερινά αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους εξαιτίας των συγκρούσεων και των διώξεων.

Ποιος καλείται πρόσφυγας;
Σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης το 1951 και το αντίστοιχο πρωτόκολλο του 1967, τα οποία έχουν υπογραφεί από 147 κράτη:

Ως πρόσφυγας ορίζεται κάθε άνθρωπος που βρίσκεται εκτός του κράτους, του οποίου είναι πολίτης, εξαιτίας δικαιολογημένου φόβου ότι εκεί θα υποστεί διωγμούς για λόγους φυλής, θρησκείας, εθνικότητάς, πολιτικών απόψεων (πολιτικός πρόσφυγας) ή ιδιότητας μέλους μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας, και επιπλέον του είναι αδύνατο να εξασφαλίσει προστασία από τη χώρα του, ή, εξαιτίας του φόβου αυτού, δεν επιθυμεί να τεθεί υπό την προστασία αυτής της χώρας.

Εξαιτίας της δίωξης που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας/μία πρόσφυγας, δικαιούται να προστατευθεί από μια εξαναγκαστική επιστροφή στη χώρα καταγωγής του/ης (αρχή της μη επαναπροώθησης). Αυτό σημαίνει ότι η χώρα η οποία θα τον/ην υποδεχθεί δεν μπορεί να τον/ην αναγκάσει να επιστρέψει πάλι πίσω, αντίθετα είναι υποχρεωμένη να του/ης παρέχει προστασία.

Δικαιώματα των προσφύγων
Όσοι λαμβάνουν καθεστώς διεθνούς προστασίας έχουν δικαίωμα παραμονής στη χώρα υποδοχής για τρία χρόνια. Δικαιούνται πρόσβαση στην παιδεία, τις υπηρεσίες υγείας, την αγορά εργασίας και την κοινωνική ασφάλιση. Στους αναγνωρισμένους πρόσφυγες οι αρμόδιες αρχές εκδίδουν ταξιδιωτικά έγγραφα, ενώ στους δικαιούχους επικουρικής προστασίας μπορούν να εκδοθούν ταξιδιωτικά έγγραφα, εφόσον αυτοί αδυνατούν να εξασφαλίσουν εθνικό διαβατήριο.

Ενώ το καθεστώς του πρόσφυγα συνεπάγεται ένα ευρύ φάσμα δικαιωμάτων, περιλαμβάνοντας συχνά πρόσθετα μέτρα στήριξης (μεταξύ των οποίων είναι ίσως και κάποια γλωσσικά μαθήματα), οι καταγεγραμμένοι αιτούντες άσυλο ή οι άνθρωποι που δεν έχουν ακόμα υποβάλει αίτηση ασύλου μπορεί να υπόκεινται σε κάποιους περιορισμούς, όπως:  

  • Περιορισμό αυτών των ατόμων εντός των ορίων του κέντρου υποδοχής.
  • Περιορισμό της μετακίνησής τους εντός της κοινότητας ή της περιοχής.
  • Απαγόρευση εργασίας.

Ωστόσο, ανεξάρτητα από το νομικό καθεστώς, σε κάθε άνθρωπο πρέπει να αναγνωρίζονται βασικά δικαιώματα όπως το δικαίωμα στη στέγαση, στην τροφή, στην υγειονομική περίθαλψη και στην εκπαίδευση των παιδιών.

Η κατάσταση στην Ελλάδα
Οι προσφυγικές ροές προς την Ελλάδα διαμέσου της Μεσογείου συνεχίζονται και σήμερα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, το 2017 29.718 πρόσφυγες  διέσχισαν τη Μεσόγειο, εκ των οποίων 54 έχασαν τη ζωή τους ή αγνοούνται. Μέχρι στιγμής άλλοι 12.065 πρόσφυγες έχουν εισέλθει στην Ελλάδα το 2018.

Περίπου το 50% από αυτούς είναι παιδιά.

Περισσότερο από το 50% των προσφύγων προέρχονται από τη Συρία και το Ιράκ, ενώ οι υπόλοιποι από χώρες όπως το Αφγανιστάν, η Δημοκρατία του Κονγκό και από το κράτος της Παλαιστίνης.

Περίπου 16.000 πρόσφυγες ζουν σήμερα στα ελληνικά νησιά.

Η κατάσταση στα νησιά παραμένει, σε τραγικό σημείο. Όπως μας ενημερώνουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, στον καταυλισμό της Μόριας στη Λέσβο, ζουν αυτή τη στιγμή περισσότεροι από 7.000 άνθρωποι, σε μια δομή με μέγιστη χωρητικότητα 2.500 ατόμων. Οι συνθήκες διαβίωσης και η περιορισμένη παροχή ιατρικής βοήθειας αποτελούν μεγάλο κίνδυνο για την υγεία και τη ζωή των ανθρώπων που είναι εγκλωβισμένοι στο νησί.

Οι άθλιες συνθήκες που επικρατούν στο καταυλισμό είναι επικίνδυνες και εντελώς ανθυγιεινές. Ιδίως για τα παιδιά τα οποία καθημερινά  παρουσιάζουν πολλά προβλήματα υγείας, ενώ παράλληλα λείπουν οι απαραίτητες συνθήκες ανάρρωσης για τα άρρωστα παιδιά .

Το μαρτύριο  αυτών των ανθρώπων συνεχίζει να διαδραματίζεται, με την σωματική και την ψυχική τους υγεία να επιδεινώνεται δραματικά. Καθημερινά υπάρχουν ασθενείς με επείγουσες ανάγκες, πολλοί από τους οποίους έχουν αυτοτραυματιστεί ή διαπράξει απόπειρες αυτοκτονίας .

Πρόσβαση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας
Σύμφωνα με την ισχύουσα ελληνική νομοθεσία (ΦΕΚ-908-Β-4-4-2016) οι προσφυγές δικαιούνται δωρεάν πρόσβαση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Αυτό ισχύει, είτε είναι κάτοχοι άδειας παραμονής σε ισχύ, είτε αν εκκρεμεί η έκδοση απόφασης επί της αιτήσεως ανανέωσης της, χωρίς μάλιστα να χρειάζονται εξέταση από καμία επιτροπή νοσοκομείου. Στην πράξη ωστόσο, η πρόσβαση στο ΕΣΥ δεν είναι τόσο απλή για τους πρόσφυγες. Οι γραφειοκρατικές διαδικασίες, οι ελάχιστοι πόροι, η έλλειψη κρατικής μέριμνας για τις ιδιαίτερες ανάγκες των πληθυσμών αυτών, καθώς και η απουσία μιας στρατηγικής για την ομαλή ένταξη τους στο ΕΣΥ, δυσχεραίνει ιδιαίτερα την θέση τους, αφού τους αποκλείει από τα απαραίτητα μέσα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.

Στην χώρα μας, δεν υπάρχουν οργανωμένες κρατικές δομές ενημέρωσης των προσφυγικών πληθυσμών για τα δικαιώματα τους στο σύστημα υγείας, όσο και για την εκπαίδευση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού στην προσέγγιση των ασθενών αυτών με σεβασμό στα ιδιαίτερα πολιτισμικά τους γνωρίσματα. Επιπλέον, η απουσία διερμηνέων από τα ελληνικά νοσοκομεία καθιστά ανεπαρκή και αναποτελεσματική την επικοινωνία ιατρού – ασθενούς στα πλαίσια της κλινικής πράξης. Η αδυναμία επικοινωνίας με το υγειονομικό προσωπικό έχει συχνά σαν αποτέλεσμα λανθασμένες διαγνώσεις, λήψη λανθασμένων οδηγιών και τελικά την ανεπαρκή παροχή θεραπείας.  

Γιατί με ενδιαφέρει ως φοιτητή Ιατρικής;
Η πρόσβαση στην υγεία αποτελεί ζήτημα θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και θα πρέπει να διασφαλίζεται για κάθε άνθρωπο ανεξαρτήτως καταγωγής, φύλου, θρησκευτικών αντιλήψεων, οικονομικής κατάστασης, κλπ. Σαν φοιτητές Ιατρικής και μελλοντικοί επαγγελματίες υγείας, θα πρέπει να γνωρίζουμε τις αντίξοες συνθήκες διαβίωσης με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι οι πρόσφυγες στα κέντρα φιλοξενίας, να είμαστε ενημερωμένοι για τα δικαιώματα τους, και να αποτελούμε την φωνή τους στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Είναι ευθύνη μας να διεκδικήσουμε την ισότιμη πρόσβαση τους στην υγεία και να προωθήσουμε τον σεβασμό των διαφορετικών πολιτισμικών χαρακτηριστικών τους κατά την διάρκεια της θεραπευτικής προσέγγισης. Ακόμη όμως και στο ευρύτερο κοινωνικό μας περιβάλλον, μπορούμε να διαδραματίσουμε ενεργό ρόλο στην εξάλειψη του στίγματος, των διακρίσεων αλλά και των ρατσιστικών αντιλήψεων απέναντι στους πρόσφυγες.

Τι μπορώ να κάνω;
Μπορείς να υπογράψεις την έκκληση #WithRefugees της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) εδώ.

Η έκκληση #WithRefugees ζητά από τις κυβερνήσεις να διασφαλίσουν ότι: ​

  • Κάθε παιδί – πρόσφυγας έχει πρόσβαση στην εκπαίδευση.
  • Κάθε οικογένεια προσφύγων έχει να μείνει κάπου με ασφάλεια.
  • Κάθε πρόσφυγας έχει τη δυνατότητα να δουλέψει ή να αποκτήσει νέες δεξιότητες, ώστε να συνεισφέρει θετικά στην κοινότητα.

Μπορείς ακόμη να συμμετάσχεις στο διαδικτυακό simulation game που ετοίμασε η IFMSA – International Federation of Medical Students’ Associations με τίτλο “In Someone’s Shoes”. Στα πλαίσια του παιχνιδιού, θα έρθεις αντιμέτωπος με σκληρά διλήμματα και αποφάσεις που καλούνται να λάβουν πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στην καθημερινή τους ζωή.

Παίξε το παιχνίδι "In someone's shoes"

Hey! I am first heading line feel free to change me

Συγγραφή:
Βασιλική Βλαχογιάννη, Μυρτώ Δρίκου
Τομέας Δράσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων & Ειρήνης

Πηγές