26 Ιουνίου 2018 | Παγκόσμια Ημέρα Κατά των Ναρκωτικών
LISTEN FIRST – Listening to children and youth is the first step to help them grow healthy and safe

Η Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών και της Παράνομης Διακίνησής τους, στις 26 Ιουνίου, καθιερώθηκε το 1987 από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, στα πλαίσια της προσήλωσης του στον στόχο να ενισχυθούν δράσεις και συνεργασίες που αποσκοπούν στην διαμόρφωση μια διεθνούς κοινότητας αποδεσμευμένης από την κατάχρηση ουσιών και τις επιπτώσεις της.

Το θέμα του φετινού εορτασμού, από την UNODC (United Nations Office on Drugs & Crime), έχει ως στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τον ρόλο της θετικής γονικής μέριμνας στην πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών, της κατάχρησης ουσιών και άλλων επικίνδυνων συμπεριφορών. “ΑΚΟΥΣΕ ΠΡΩΤΑ – Το πρώτο βήμα για να βοηθήσεις τα παιδιά και την νεολαία να μεγαλώσουν σε ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον είναι να τα ακούσεις”, είναι φετινό μοτο της Παγκόσμιας Ημέρας.  

Τι ονομάζουμε εξάρτηση;
Ως εξάρτηση χαρακτηρίζεται η έντονη προσήλωση ενός ατόμου προς ένα αντικείμενο ή άλλο άτομο. Ο εξαρτημένος δημιουργεί/επικεντρώνει τη ζωή του γύρω από το αντικείμενο της εξάρτησής του. Το αντικείμενο της εξάρτησης μπορεί να είναι μια παράνομη ουσία (π.χ. ναρκωτικά) ή μια νόμιμη ουσία ή κατάσταση όπως το αλκοόλ, ο τζόγος, το διαδίκτυο, κλπ.

Η σωματική εξάρτηση εμφανίζεται όταν το σώμα του ατόμου προσαρμόζεται στην ουσία και συνεπώς αναπτύσσει συμπτώματα όταν σταματήσει τη χρήση. Πρόκειται για το λεγόμενο στερητικό σύνδρομο.

Η ψυχολογική εξάρτηση εμφανίζεται όταν τό άτομο παρουσιάζει την ανάγκη χρήσης της ουσίας για να αντιμετωπίσει μια δυσάρεστη ή αγχώδη κατάσταση, ή ακόμη για να μπορεί ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Η ψυχολογική εξάρτηση είναι εκείνη που απαιτεί και τον περισσότερο χρόνο για να αντιμετωπιστεί.

Τι οδηγεί τα άτομα στην εξάρτηση;
Η εξάρτηση δεν εμφανίζεται ξαφνικά στη ζωή ενός ανθρώπου και σίγουρα δεν είναι αποτέλεσμα ενός μόνο αιτιολογικού παράγοντα. Οι παράγοντες που συντελούν και δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την εμφάνισή της αναπτύσσονται τις περισσότερες φορές κατά την παιδική ηλικία.

Στην ηλικία αυτή συμβαίνουν ραγδαίες αλλαγές και οι επιδράσεις που δέχεται το παιδί είναι καθοριστικές για τη μετέπειτα εξέλιξη του. Είναι η περίοδος που τίθενται οι πρώτες βάσεις για τη δημιουργία αξιών, αρχών και στάσεων και σε αυτό σημαντικό ρόλο έχουν η οικογένεια, το σχολείο και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.

Ορισμένοι καθοριστικοί παράγοντες που ωθούν τα άτομα στην εξάρτηση είναι οι εξής:

  • Το οικογενειακό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον
  • Βιολογικοί παράγοντες και η προσωπικότητα του ατόμου
  • Η δράση της ουσίας

Πώς αντιλαμβάνομαι ότι κάποιο άτομο του περιβάλλοντος μου αντιμετωπίζει πρόβλημα κατάχρησης ουσιών;
Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν ξεκάθαρα συμπτώματα της κατάχρησης ουσιών, ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια. Μερικές φορές, ιδιαίτερα σε εφήβους, είναι δύσκολο να αναγνωρίσει κάποιος τη διαφορά ανάμεσα στην κανονική εφηβική συμπεριφορά και στη συμπεριφορά που δημιουργείται από τη κατάχρηση ουσιών. Αλλαγές που είναι ακραίες ή που διαρκούν περισσότερο από μερικές μέρες μπορεί να είναι μια ένδειξη. Ορισμένα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς που θα πρέπει να μας προβληματίσουν είναι:

  • Η παθητικότητα και η έλλειψη ανεξαρτησίας
  • Η έλλειψη αυτοπεποίθησης
  • Η απροθυμία επίλυσης συγκρούσεων
  • Η αδυναμία επίδειξης αυτοελέγχου
  • Η αδυναμία να ξεπερνά τα προβλήματα και τις ματαιώσεις
  • Η δυσκολία δημιουργίας και διατήρησης φιλικών σχέσεων

Πώς μπορώ να βοηθήσω ένα κοντινό μου πρόσωπο που αντιμετωπίζει πρόβλημα εξάρτησης;
Στις περισσότερες περιπτώσεις το στενό περιβάλλον συνειδητοποιεί πολύ πιο νωρίς από τον ίδιο εξαρτημένο ότι αντιμετωπίζει πρόβλημα. Σε αυτή την περίπτωση μπορείτε να απευθυνθείτε σε εξειδικευμένες υπηρεσίες, ώστε να πάρετε συμβουλές για το πώς να χειριστείτε την συγκεκριμένη κατάσταση.

Ένα πρώτο βήμα είναι να σταματήσετε να βοηθάτε τον εξαρτημένο να επιλύει τα οικονομικά προβλήματα που προκαλούνται από την εξαρτητική του συμπεριφορά, δανείζοντας του χρήματα, καθώς και να θέσετε συγκεκριμένους κανόνες και όρια. Στην συνέχεια θα πρέπει να τον ενθαρρύνετε να απευθυνθεί σε ένα Κέντρο Απεξάρτησης και να τον υποστηρίξετε στην προσπάθειά του προσφέροντας του συναισθηματική στήριξη.

Η συμμετοχή των συγγενικών προσώπων στην διαδικασία της απεξάρτησης έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει την αποχή από τις ουσίες, δρα προληπτικά στην αντιμετώπιση της ψυχολογικής δυσφορίας του χρήστη και μειώνει τις καταστάσεις έντονου στρες. Η οικογένεια είναι εκείνη, που με την κατάλληλη υποστήριξη εκπαίδευση και υποστήριξη, μπορεί να επηρεάσει και να παρακινήσει το εξαρτημένο άτομο για αλλαγή του τρόπου ζωής. Αυτό προϋποθέτει εκ μέρους όλων των μελών της οικογένειας, δέσμευση και διάθεση να δουλέψουν σε αυτήν την κατεύθυνση με επιμονή, υπομονή και σταθερότητα σε μακροχρόνια βάση.

Ποιος ο ρόλος του επαγγελματία υγείας;

Εκπαιδεύονται επαρκώς οι φοιτητές ιατρικής για τις εξαρτήσεις;
Σε μια περίοδο που απαιτεί τη λήψη άμεσων και ουσιαστικών μέτρων στο πεδίο της πρόληψης των εξαρτήσεων, λίγα γίνονται στον τομέα της εκπαίδευσης των φοιτητών Ιατρικής και μελλοντικών ιατρών σχετικά με ζητήματα που αφορούν τη χρήση ναρκωτικών ουσιών και τις επιπτώσεις της στη δημόσια και ατομική υγεία. Σε ελάχιστες μόνο περιπτώσεις τα προγράμματα σπουδών περιλαμβάνουν ακαδημαϊκά μαθήματα επικεντρωμένα αποκλειστικά στο συγκεκριμένο θέμα, ενώ αν ακόμα και τότε είναι στην ευχέρεια των φοιτητών/-τριών το αν θα επιλέξουν να εκπαιδευτούν σχετικά με τις εξαρτήσεις ή όχι.

Όπως προκύπτει από το σχέδιο δράσης PATH – Prevention, Addiction and Therapy, το ιατρικό προσωπικό δεν είναι εξοικειωμένο και επαρκώς εκπαιδευμένο σε ζητήματα εξαρτήσεων με αποτέλεσμα να αδυνατεί να προσεγγίσει και να δομήσει μια λειτουργική θεραπευτική σχέση με εξαρτημένους ασθενείς. Η έλλειψη εμπιστοσύνης και η αδιαφορία των επαγγελματιών υγείας εντείνει τις διακρίσεις και δυσχεραίνει την πρόσβαση των εξαρτημένων ατόμων στις υπηρεσίες υγείας, παραβιάζοντας έτσι στην πράξη ορισμένα από τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα τους.

Πώς δραστηριοποιείται η HelMSIC στο πεδίο των εξαρτήσεων;
Ένας από τους έξι τομείς δράσεις της HelMSIC αποτελεί ο Τομέας Δράσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Ειρήνη. Στα πλαίσια αυτού του τομέα, η HelMSIC έχει πραγματοποιήσει τα τελευταία 7 χρόνια, με την σταθερή υποστήριξη και συνεργασία του ΚΕΘΕΑ – Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων, πλήθος δράσεων στο πεδίο των εξαρτήσεων.

Learning Strategies about Drugs (LSD) | Πρόκειται για πρόγραμμα εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης των φοιτητών ιατρικής σχετικά με τις εξαρτήσεις και την προσέγγιση εξαρτημένων ατόμων με σεβασμό στην αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα τους. Πραγματοποιείται από το 2011 και στις 7 ιατρικές σχολές και περιλαμβάνει διήμερο βιωματικό σεμινάριο και σειρά επισκέψεων στις δομές του ΚΕΘΕΑ. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.

Treating, Rehabilitation and Evidence on Addiction Training (TREAT) | Πρόκειται για 4ήμερο Summer School που πραγματοποιείται σε συνεργασία με το ΚΕΘΕΑ – ΙΘΑΚΗ από το 2015 στο Στόμιο της Λάρισας. Απευθύνεται σε φοιτητές που έχουν ολοκληρώσει το πρόγραμμα LSD και τους προσφέρει την δυνατότητα να εμπλακούν στην καθημερινότητα της κοινότητας και να αντιληφθούν πρακτικά πώς λειτουργεί το μοντέλο της κοινωνικής θεραπείας. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.

Prevention, Addictions & Therapy (PATH) | Πρόκειται για διετούς διάρκειας πρόγραμμα, υπό τον συντονισμό του ΚΕΘΕΑ και με συμμετοχή ευρωπαϊκών οργανώσεων που πραγματοποιήθηκε το 2017. Σκοπός του προγράμματος είναι ο δομημένος διάλογος μεταξύ νέων ατόμων για την εξάρτηση, την πρόληψη και την πρόσβαση των εξαρτημένων, θεραπευόμενων ή πρώην εξαρτημένων ατόμων στην θεραπεία, σε υπηρεσίες υγείας, στην εκπαίδευση και την εργασία με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματά τους. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.

Φέτος, στα πλαίσια του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Κατά των Ναρκωτικών, συμμετέχοντες του προγράμματος LSD, στο Ηράκλειο της Κρήτης, έδωσαν συνέντευξη στον ραδιοφωνικό σταθμό του Πανεπιστημίου Κρήτης (Ρα.Στα.Παν.Κ). Στην συνέντευξη συμμετείχαν δύο συμμετέχουσες του προγράμματος, οι οποίες μαζί με τους προσκεκλημένους ψυχολόγους του ΚΕΘΕΑ μίλησαν για την εμπειρία της συμμετοχής τους στο πρόγραμμα, ενώ έλυσαν απορίες και παρανοήσεις σχετικά με το ζήτημα των εξαρτήσεων. Μπορείτε να ακούσετε την εκπομπή εδώ.

Επίσης, φοιτητές Ιατρικής που συμμετείχαν πρόγραμμα LSD στην Αλεξανδρούπολη, με την υποστήριξη του ΚΕΘΕΑ, ετοίμασαν ένα ενημερωτικό βίντεο με στόχο να μιλήσουν για την εμπειρία τους από το πρόγραμμα και να μεταφέρουν το μήνυμα ενάντια στον στιγματισμό των εξαρτημένων ατόμων. Δείτε το βίντεο που ακολουθεί:

Συγγραφή:
Φλώρα Κυριακάκη
Τομέας Δράσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Ειρήνη

Πηγές
[1] https://www.unodc.org/
[2] http://www.unodc.org/listenfirst/
[3] http://www.kethea.gr/FAQ
[4] Σχέδιο δράσης PATH – Prevention, Addiction and Therapy