COVID-19 | Η προσαρμογή στον νέο ιό

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα του COVID19 είναι πυρετός (90-99%), ξηρός βήχας (60-70%), καταβολή, ενώ μερικοί ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν δύσπνοια, μυαλγία, πονόλαιμο ή διάρροια. Αναφέρεται επιπλέον ανοσμία σε κάποιες περιπτώσεις. 

Οι περισσότεροι ασθενείς εμφανίζουν ήπια νόσο. Πιο συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι το 81% εμφανίζει ήπια συμπτωματολογία, 14% εμφανίζουν πιο βαριά συμπτώματα (π.χ. βαριά πνευμονία) και περίπου 5% μπορεί να εμφανίσουν αναπνευστική ανεπάρκεια, σηπτικό σοκ κ.ά. και εν τέλει ένας αριθμός από αυτούς να πεθάνει.

Τα πρώτα περιστατικά λοίμωξης φαίνεται να είχαν συσχέτιση με την ψαραγορά Χουανάν στην πόλη Ουχάν. Το γεγονός αυτό έθεσε υποψίες για μετάδοση του ιού από κάποιο ζώο στον άνθρωπο. Πλέον, γνωρίζουμε ότι ο ιός μεταδίδεται άμεσα από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω σταγονιδίων του αναπνευστικού, όπως όταν βήχει η φτερνίζεται, μεταξύ ατόμων με κοντινή επαφή (<1,83 μ.). Επίσης, φαίνεται να μεταδίδεται και έμμεσα μέσω μολυσμένων επιφανειών/αντικειμένων – για παράδειγμα, αν ακουμπήσει κάποιος με το χέρι του μια μολυσμένη επιφάνεια και στην συνέχεια φέρει το χέρι του στο στόμα. Εξετάζεται και το ενδεχόμενο της μετάδοσης μέσω κοπράνων.

Η περίοδος επώασης, δηλαδή ο χρόνος που μεσολαβεί από την στιγμή που κολλήσει κάποιος τον ιό μέχρι να εκδηλώσει συμπτώματα, υπολογίζεται κατά μέσο όρο στις 5-6 ημέρες με εύρος 2-14 ήμερες. Ωστόσο, πλέον έχουν αναφερθεί περιπτώσεις με μεγαλύτερο χρόνο επώασης, π.χ. 19, 22 και 24 ημέρες. Υπολογίζεται ότι το 97,5% θα εκδηλώσει συμπτώματα εντός 12 ημερών από την στιγμή της λοίμωξης. Υπολογίζεται προς το παρόν ότι ένας ασθενής μεταδίδει τον ιό σε 2-3 άτομα κατά μέσο όρο.Σχετικά με τα άτομα που δεν εμφανίζουν συμπτώματα ενώ έχουν τον ιό φαίνεται πως μπορούν να μεταδώσουν. Πιθανολογείται ότι ένα περιστατικό με συμπτώματα είναι πιο μεταδοτικό από αυτό που δεν έχει συμπτώματα.

Στις ομάδες υψηλού κινδύνου ανήκουν οι ηλικιωμένοι καθώς και τα άτομα οποιασδήποτε ηλικίας με υποκείμενο χρόνιο νόσημα όπως καρδιαγγειακό νόσημα, πνευμονοπάθεια, σακχαρώδη διαβήτη, ανοσοανεπάρκεια.

Όπως και σε κάθε επιδημία, είναι σημαντικό να τηρούνται μέτρα προφύλαξης με σκοπό την προστασία τόσο για εμάς τους ίδιους όσο και των γύρω μας, περιορίζοντας τη διασπορά. Τα μέτρα αυτά είναι:

• Πλένουμε σχολαστικά τα χέρια με σαπούνι και νερό ή αλκοολούχο διάλυμα
• Αποφεύγουμε την επαφή των χεριών με το πρόσωπο.
• Καλύπτουμε το στόμα με χαρτομάντηλο κατά τον βήχα ή το φτάρνισμα και το απορρίπτουμε σε κλειστό κάδο. Αν αυτό δεν είναι εφικτό χρησιμοποιούμε τον αγκώνα, ποτέ όμως τα χέρια.
• Εάν εμφανίσουμε συμπτώματα λοίμωξης του αναπνευστικού (βήχας, καταρροή, πυρετός, πονόλαιμος) παραμένουμε αυστηρά στο σπίτι, απομονωνόμαστε και παρακολουθούμε την υγεία μας. Εαν αυτά επιδεινωθούν, επιμείνουν για πάνω από 5 ημέρες ή ανήκουμε σε ομάδα υψηλού κινδύνου, επικοινωνούμε με τον ιατρό μας.
• Δεν ερχόμαστε σε επαφή με άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα λοίμωξης του αναπνευστικού
• Αποφεύγουμε τα ταξίδια στο εσωτερικό ή το εξωτερικό αν δεν είναι απολύτως αναγκαία.
• Αποφεύγουμε τον συγχρωτισμό τόσο σε ανοιχτούς όσο και κλειστούς χώρους.

Οι ασθενείς με ήπια συμπτωματολογία  και χωρίς σοβαρό υποκείμενο νόσημα (πχ καρδιακό/ αναπνευστικό νόσημα, νεφρική ανεπάρκεια, ανοσοκαταστολή) μπορούν να νοσηλευθούν στο σπίτι. Επίσης οι συμπτωματικοί ασθενείς που ολοκλήρωσαν τη νοσηλεία στο νοσοκομείο και λαμβάνουν εξιτήριο μπορεί να συνεχίσουν τη θεραπεία στο σπίτι. Η απόφαση πρέπει να είναι αποτέλεσμα προσεκτικής κλινικής αξιολόγησης και αφού προηγουμένως έχουν εξασφαλιστεί οι κατάλληλες συνθήκες νοσηλείας στο σπίτι καθώς και τακτική (καθημερινή) και κατά προτίμηση άμεση επικοινωνία επαγγελματία υγεία με τους ασθενείς

Σε περίπτωση φροντίδας ύποπτου κρούσματος στο σπίτι, συστήνονται τα παρακάτω:  

Οι ασθενείς και τα μέλη των οικογενειών τους πρέπει να εκπαιδευθούν στο να εφαρμόζουν τα κατάλληλα μέτρα περιορισμού μετάδοσης της νόσου σε όλη τη διάρκεια της νοσηλείας στο σπίτι:

• Διαμονή του ασθενή σε καλά αεριζόμενο δωμάτιο που χρησιμοποιείται μόνο από αυτόν.
• Περιορισμός των ατόμων που φροντίζουν τον ασθενή, ιδανικά ένα άτομο που δεν ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου. Δεν επιτρέπονται επισκέψεις.
• Διαμονή των υπόλοιπων μελών της οικογένειας σε διαφορετικό δωμάτιο και εάν αυτό δεν είναι εφικτό, τήρηση απόστασης τουλάχιστον 1m από τον ασθενή.
• Περιορισμός των μετακινήσεων του ασθενή στο σπίτι και καλός αερισμός των κοινόχρηστων χώρων.
• Χρήση απλής χειρουργικής μάσκας από το άτομο που φροντίζει τον ασθενή. Αποφεύγεται η επαφή των χεριών με τη μάσκα. Η μάσκα απορρίπτεται όταν είναι εμφανώς λερωμένη ή βρεγμένη καθώς και μετά τη χρήση. Στη συνέχεια εφαρμόζεται υγιεινή των χεριών.
• Εφαρμογή υγιεινής των χεριών μετά από κάθε επαφή με τον ασθενή ή το άμεσο άψυχο περιβάλλον του, πριν και μετά την προετοιμασία φαγητού, πριν το φαγητό και μετά τη χρήση της τουαλέτας (πλύσιμο με νερό και σαπούνι ή χρήση αλκοολούχου αντισηπτικού ανάλογα εάν τα χέρια είναι εμφανώς λερωμένα ή όχι).
• Χρήση χειροπετσετών μιας χρήσης μετά το πλύσιμο των χεριών με νερό και σαπούνι. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό χρήση υφασμάτινης πετσέτας η οποία αντικαθίσταται όταν χρησιμοποιηθεί.
• Εφαρμογή αναπνευστικής υγιεινής από όλους, ιδιαίτερα από τον ασθενή, πάντα και υγιεινής των χεριών.
• Προσεκτική απόρριψη των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν για κάλυψη της μύτης και του στόματος ή σχολαστικό πλύσιμο στην περίπτωση που αυτά δεν είναι μιας χρήσης.
• Αποφυγή άμεσης επαφής με σωματικά υγρά, ιδιαίτερα σάλιο, πτύελα ή άλλες αναπνευστικές εκκρίσεις και κόπρανα με γυμνά χέρια και εφαρμογή γαντιών μιας χρήσης. Ακολουθεί υγιεινή των χεριών.
• Τοποθέτηση των μολυσματικών υλικών του ασθενή (πχ γάντια, μάσκες, χαρτομάντηλα) σε σακούλα που δένει, μέσα στο δωμάτιο, πριν την απόρριψή τους μαζί με τα οικιακά απορρίμματα.
• Καθαρισμός και απολύμανση επιφανειών και αντικειμένων στο δωμάτιο του ασθενούς καθημερινά με κοινό απορρυπαντικό ή σαπούνι, ξέπλυμα και στη συνέχεια απολύμανση με διάλυμα οικιακής χλωρίνης σε αναλογία 1:10
• Καθαρισμός της τουαλέτας καθημερινά με το ίδιο διάλυμα.
• Τοποθέτηση λερωμένων ρούχων, πετσετών και κλινοσκεπασμάτων σε ξεχωριστό σάκο για τα άπλυτα με προσοχή, για αποφυγή επαφής με το δέρμα και τα ρούχα. Πλύσιμο στο πλυντήριο με κοινό οικιακό απορρυπαντικό σε υψηλή θερμοκρασία (60C – 90C) και καλό στέγνωμα.
• Χρήση γαντιών και ρόμπας μιας χρήσης κατά τη διάρκεια καθαρισμού επιφανειών και αποκομιδής λερωμένων με σωματικά υγρά ρούχων, πετσετών και κλινοσκεπασμάτων. Ακολουθεί υγιεινή των χεριών.
• Παραμονή στο σπίτι των ασθενών μέχρι την υποχώρηση των συμπτωμάτων και μετά από ιατρική εκτίμηση και αξιολόγηση.

• Όλα τα μέλη της οικογένειας θεωρούνται στενές επαφές και παρακολουθούν την υγεία τους.

Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τη νόσο. Η θεραπεία είναι συμπτωματική με στόχο την ανακούφιση των συμπτωμάτων. (π.χ. πυρετός, δυσκολία στην αναπνοή). Η διεθνής βιβλιογραφία για τη χρήση αντιϊκών κατά του νέου ιού είναι πολύ περιορισμένη και προέρχεται σχεδόν αποκλειστικά από την Κίνα. In vitro και in vivo μελέτες υποδεικνύουν ενδεχόμενη θεραπευτική δραστικότητα ορισμένων φαρμακευτικών ουσιών έναντι κορωνοϊών, που μοιάζουν με το νέο κορωνοϊό SARS-CoV-2. Ωστόσο προς το παρόν, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία από τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες σε ανθρώπους με χρήση ομάδας ελέγχου, που να υποστηρίζουν τη χορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου σε ασθενείς με ύποπτη ή επιβεβαιωμένη λοίμωξη από το νέο κορωνοϊό SARS-CoV-2. Σύμφωνα με την 6η έκδοση των Κατευθυντήριων Οδηγιών της Εθνικής Επιτροπής Υγείας της Κίνας, για την εμπειρική θεραπεία του COVID-19 συστήνονται τα εξής αντιιϊκά: ιντερφερόνη α (IFN-α) υπό μορφή εισπνοών, lopinavir/ritonavir, φωσφορική χλωροκίνη, ριμπαβιρίνη και arbidol (ευρέως φάσματος αντιιϊκό).

Δεν υπάρχει προς το παρόν διαθέσιμο εμβόλιο για το COVID-19, γι΄αυτό έχει μεγάλη σημασία η έγκαιρη διάγνωση και η εφαρμογή μέτρων πρόληψης διασποράς της νόσου. Αρκετές φαρμακευτικές εταιρείες εργάζονται για την παρασκευή εμβολίου, ωστόσο φαίνεται ότι θα πάρει αρκετό καιρό μέχρι αυτό να ολοκληρωθεί. Υπολογίζεται ότι για να υπάρξει εμβόλιο διαθέσιμο στο ευρύ κοινό απαιτείται τουλάχιστον 1-1,5 χρόνος.

Καθώς όμως αναφερόμαστε συνεχώς σε  άτομα μεγαλύτερων ηλικιών και σε άτομα με προυπάρχοντα νοσήματα, τι ισχύει για όσους δεν ανήκουν σε καμία από αυτές τις ομάδες; 

Στην πραγματικότητα ο κορονοϊός επηρεάζει τους ανθρώπους όλων των ηλικιών.  Νέα στοιχεία (16/3/20) αποδεικνύουν ότι ο ιός είναι επικίνδυνος και για νέους ενήλικες οι οποίοι νοσούν και ίσως χρειαστούν νοσηλεία ακόμα και στην μονάδα εντατικής θεραπείας σε κάποιες περιπτώσεις. Στην Γαλλία και την Ολλανδία, το 50% των σοβαρών περιπτώσεων είναι άτομα κάτω των 50 ετών. Στα reports των φορέων αναφέρεται ξεκάθαρα ότι μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ασθένεια σε όλες τις ηλικίες.

Έτσι, αρχικά οι νέοι θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι δεν είναι άτρωτοι, αλλά είναι σημαντικό να αντιληφθούν ότι τους επηρεάζει, είναι δυνατόν  να νοσήσουν και μάλιστα σοβαρά. Επιπλέον αν δεν τηρούν τα μέτρα βάζουν σε κίνδυνο πέρα από τη δική τους υγεία και την υγεία μεγαλύτερων ατόμων και ομάδων κινδύνου, αυξάνοντας την πιθανότητα να κολλήσουν. Επομένως οι νέοι όλων των ηλικιών θα πρέπει να ακολουθούν κανονικά τις οδηγίες από τους επίσημους φορείς και να γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν σε περίπτωση που νοσήσουν.

Ο ρόλος των νέων

Πολλές φορές οι νέοι δυσκολεύονται να βρουν τον δικό τους ρόλο σε αυτήν την κατάσταση και να νιώθουν ότι δεν μπορούν να προσφέρουν.Τι παραπάνω όμως μπορούν να κάνουν ώστε να συμβάλλουν στην βελτίωση της κατάστασης; Τι μπορείς να κάνεις κι εσύ;

• Ακολούθησε τις οδηγίες των επίσημων φορέων! Πλύνε τα χέρια σου πιο συχνά, απόφυγε τις συναθροίσεις και το συγχρωτισμό με άλλα άτομα.
• Ενημερώσου από έγκυρες πηγές και μην διαδίδεις λανθασμένες φήμες – χρησιμοποίησε τα social media και τις εφαρμογές για να διαδόσεις σωστές πληροφορίες.
• Φρόντισε για την ψυχική σου υγεία και την ψυχική υγεία των γύρω σου.
• Πρόσφερε βοήθεια σε ανθρώπους που το χρειάζονται, μετακινήσου εσύ αντί για αυτούς στο φαρμακείο ή το σούπερ μάρκετ, φρόντισε τα κατοικίδια τους αν εκείνοι νοσηλεύονται ή βοήθησε με όποιον άλλο τρόπο μπορείς.
• Αν έχεις τη δυνατότητα δώσε αίμα στις αιμοδοσίες που οργανώνονται.
• Δείξε στους αγαπημένους σου ανθρώπους το ενδιαφέρον σου, η επικοινωνία μπορεί να βοηθήσει εσένα και εκείνους να νιώθουν λιγότερο μόνοι και πιο ασφαλείς, επικοινώνησε μαζί τους με ασφαλή μέσα όπως το τηλέφωνο, γραπτά μηνύματα, e-mail, βιντεοκλήση και social media.
• Αν έχεις τη δυνατότητα υποστήριξε τις αντίστοιχες δωρεές και καμπάνιες.
• Δημιούργησε ασφαλές περιβάλλον για τους φίλους ή την οικογένεια σου ώστε να μοιραστούν τα συναισθήματα και τις ανησυχίες τους.
• Μείνε σπίτι αν είσαι άρρωστος και μην επισκεφθείς άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, διατήρησε ηλεκρονικά την επικοινωνία σου με την οικογένεια και τους φίλους σου και κράτησε τους ασφαλείς.

Η Πανδημία αλλά και ο εγκλεισμός στο σπίτι είναι ιδιαίτερα στρεσογόνες καταστάσεις  και μπορεί να έχουν έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, σύμφωνα με τους ειδικούς ιδιαίτερη αύξηση παρατηρείται στο stress και την κατάθλιψη με τα οποία έρχονται αντιμέτωπα  τα άτομα.

Τι νιώθουν συχνά οι άνθρωποι αυτή την περίοδο:

• Φόβο και ανησυχία για την υγεία τους και την υγεία των αγαπημένων τους
• Αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου και τις διατροφικές τους συνήθειες
• Άγχος που εντείνεται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης
• Ανασφάλεια και αγωνία για το μέλλον
• Δυσκολία να κοιμηθούν ή να συγκεντρωθούν
• Αυξημένη επιθυμία για χρήση αλκοόλ ή καπνού
• Επιδείνωση πορβλημάτων ψυχικής υγείας

Ο καθένας αντιδρά διαφορετικά σε στρεσσογόνες καταστάσεις, ηλικιωμένα άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας, παιδιά και έφηβοι, γιατροί και νοσηλευτικό προσωπικό άτομα με ψυχικα νοσήματα ίσως είναι πιο ευαίσθητοι αυτή την περίοδο. Παράλληλα, παρατηρείται επιδείνωση των χρόνιων προβλημάτων υγείας.

Τι μπορείς να κάνεις για αυτό;

• Κάνε διαλείματα από το να βλέπεις ή να διαβάζεις ειδήσεις, το να ακούς συνεχώς τα νέα μπορεί να προκαλέσει σύγχυση.
• Φρόντισε το σώμα σου, κοιμήσου καλά, απόφυγε το αλκοόλ, γυμνάσου, φάε υγιεινά και πάρε βαθιές ανάσες.
• Κάνε πράγματα που σε ευχαριστούν .
• Επικοινώνησε με τους αγαπημένους σου και έκφρασε τα συναισθήματα σου σε άτομα που εμπιστεύεσαι.
• Ενημερώσου από έγκυρες πηγές, το να ξέρεις τι συμβαίνει και τους ρελασιτικούς κυνδύνους μπορεί να σε ανακουφίσει.
• Αν το στρες επιμένει μη διστάσεις να επικοινωνήσεις με κάποιον ειδικό.
• Αν αντιμετώπιζες από πριν κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας συνέχισε την επικοινωνία σου με τους ειδικούς.
• Αν νιώθεις ότι θέλεις να κάνεις κακό στον εαυτό σου ή σε άλλους μη διστάσεις να επικοινωνήσεις με κάποιον ειδικό.

Γραμμή ψυχολογικής στήριξης 10306 (24ωρη λειτουργία)

Παρακάτω μπορείς να δεις πιο αναλυτικά τις διαθέσιμες τηλεφωνικές γραμμές που υπάρχουν για την ψυχική υποστήριξη:

• Γραμμή Βοήθειας για την Κατάθλιψη: 1034 | Προβλήματα ψυχικής υγείας, εξειδίκευση στο θέμα της κατάθλιψης.
  Δευτέρα έως Παρασκευή,Πανελλαδική εμβέλεια,Κόστος αστικής κλήσης
• Τηλεφωνική Γραμμή Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας: 197 | Εξειδικευμένες υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης και κοινωνικής αλληλεγγύης.
  Κάθε ημέρα, όλο το 24ωρο,Μόνο Αττική,Δωρεάν κλήση
• Τηλεφωνική Γραμμή Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας: 210197 | Εξειδικευμένες υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης και κοινωνικής αλληλεγγύης.
  Κάθε ημέρα, όλο το 24ωρο,Όλη η Ελλάδα εκτός Αττικής,Δωρεάν κλήση
• Γραμμή SOS Αιγινητείου: 210-7222333 | Τηλεφωνική βοήθεια για ψυχολογικά προβλήματα
  Κάθε ημέρα από 3:00 μ.μ. έως 11:00 μ.μ.,Πανελλαδική εμβέλεια,Κόστος αστικής κλήσης
• Γραμμή SOS της Γενικής Γραμματείας Ισότητας: 15900 | Τηλεφωνική βοήθεια και συμβουλές σε γυναίκες θύματα βίας.
  Κάθε ημέρα, όλο το 24ωρο,Πανελλαδική εμβέλεια,Κόστος αστικής κλήσης
• Ανοιχτή γραμμή οικογενειακής συμβουλευτικής & θεραπείας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής: 210-5234737 | Τηλεφωνική βοήθεια και συμβουλές
  Κάθε ημέρα, όλο το 24ωρο (πιθανόν να σας ζητηθεί να αφήσετε όνομα και τηλ. αριθμό και θα σας καλέσουν),Πανελλαδική εμβέλεια,Κόστος αστικής κλήσης
• Ανοικτή Τηλεφωνική Γραμμή Ελπίδας Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας: 210-6401200 | Ψυχολογική υποστήριξη και συμβουλές σε πάσχοντες από καρκίνο ή σε άτομα του οικογενειακού ή φιλικού τους περιβάλλοντος.
  Δευτέρα έως Παρασκευή 7:30 π.μ. έως 8:00 μ.μ., Πανελλαδική εμβέλεια,Κόστος αστικής κλήσης

Αυτήν την περίοδο οι πληροφορίες βρίσκονται σχεδόν παντού, για αυτό είναι πολύ σημαντικό να αποφεύγεις την παραπληροφόρηση και να ενημερώνεσαι από έγκυρες πηγές σχετικά με τις εξελίξεις όπως:

• ΕΟΔΥ – Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας | https://eody.gov.gr/neos-koronaios-covid-19/
• WHO – Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας | https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019
  • Εδώ ο χάρτης με τα κρούσματα και πως εξελίσσονται σε όλο τον κόσμο, σε καθημερινή βάση: https://who.sprinklr.com/ 
  • Για να αποφύγεις την παραπληροφόρηση μπορείς να στείλεις τις ερωτήσεις σου στην online πλατφόρμα του WHO, δες περισσότερα εδώ: https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/who-and-rakuten-viber-fight-covid-19-misinformation-with-interactive-chatbot
• CDC – Centers for Disease Control and Prevention | https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-nCoV/index.html
• Γιατροί χωρίς Σύνορα | http://www.covid-resources.msf.be (με κωδικό: Covid19msf)