Παγκόσμια Ημέρα Σεξουαλικής Υγείας | 4 Σεπτεμβρίου

Το 2010 η Παγκόσμια Ένωση για την Σεξουαλική Υγεία (World Association for Sexual Health – WAS) καθιέρωσε την 4η Σεπτεμβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Σεξουαλικής Υγείας με στόχο την προαγωγή της σεξουαλικής υγείας και ευημερίας και των σεξουαλικών δικαιωμάτων.

Σεξουαλική Υγεία

Ο όρος σεξουαλική υγεία δεν θα πρέπει να είναι συνυφασμένος αποκλειστικά με την αποτελεσματική προφύλαξη από Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενες Λοιμώξεις (ΣΜΛ) και ανεπιθύμητες κυήσεις. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σεξουαλική υγεία ορίζεται ως η κατάσταση σωματικής, συναισθηματικής και ψυχικής ευεξίας που σχετίζεται με τη σεξουαλικότητα και όχι μόνο η απουσία ασθένειας, δυσλειτουργίας ή αναπηρίας.

Η Αμερικανική Ένωση για την Σεξουαλική Υγεία (American Sexual Health Association – ASHA) με μία περαιτέρω ανάλυση του παραπάνω ορισμού αναφέρει ότι το να είσαι σεξουαλικά υγιής σημαίνει πως:

  • Κατανοείς ότι η σεξουαλικότητα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής κάποιου και δεν περιλαμβάνει μόνο τις σεξουαλικές συμπεριφορές και συνήθειες του.
  • Αναγνωρίζεις, σέβεσαι και προασπίζεσαι τα Σεξουαλικά Δικαιώματα.
  • Έχεις πρόσβαση στην πληροφόρηση και την εκπαίδευση πάνω σε θέματα σεξουαλικότητας, καθώς και σε υπηρεσίες σεξουαλικής υγείας.
  • Προβαίνεις σε ασφαλείς σεξουαλικές συμπεριφορές και αναζητάς ιατρική φροντίδα όταν αυτή χρειάζεται.
  • Απολαμβάνεις σεξουαλική ευχαρίστηση όταν αυτή είναι επιθυμητή.
  • Επικοινωνείς για θέματα σεξουαλικής υγείας συμπεριλαμβάνοντας ερωτικούς συντρόφους και επαγγελματίες υγείας.

Δεν θα πρέπει να θεωρηθεί απαραίτητη η ικανοποίηση κάθε μίας από τις παραπάνω προτάσεις ώστε να προσδιοριστεί κάποιος σεξουαλικά υγιής. Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και επομένως με βάση τα στοιχεία της ταυτότητάς του και τις προσωπικές του ιδέες και αντιλήψεις μπορούν όλα αυτά να προσαρμοστούν με στόχο να εξασφαλίζονται η ασφάλεια του, η σωματική και ψυχική υγεία και ευημερία του, καθώς και το δικαίωμα του στην ορθή πληροφόρηση.

Η σημασία της σεξουαλικής υγείας και παράγοντες που επηρεάζουν την διασφάλιση της

Είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι η σεξουαλικότητα ενός ατόμου (στον όρο αυτό συμπεριλαμβάνονται σκέψεις, αντιλήψεις και συναισθήματα σχετικά με το σεξ, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, συμπεριφορές και αξίες στις σχέσεις, η αναγνώριση και ο σεβασμός των σεξουαλικών δικαιωμάτων) αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ταυτότητάς του και μπορεί εύκολα να επηρεαστεί από βιολογικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, πολιτικούς, πολιτισμικούς, νομικούς και θρησκευτικούς παράγοντες. Ταυτόχρονα, η πρόσβαση στην σεξουαλική υγεία αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα, καθώς με βάση τα σεξουαλικά δικαιώματα, τα οποία πηγάζουν από τα ανθρώπινα δικαιώματα, κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα στην υγεία και τα οφέλη της επιστημονικής προόδου, δικαίωμα στην εκπαίδευση και πρόσβαση στην πληροφόρηση. Λαμβάνοντας αυτά υπόψη μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι η διασφάλιση της σεξουαλικής υγείας του ατόμου αποτελεί δύσκολο εγχείρημα με καίρια όμως σημασία για την σωματική και ψυχική του ευημερία. Με τον τρόπο αυτό, γίνεται αντιληπτό ότι η σεξουαλική υγεία είναι δύσκολο αλλά παράλληλα πολύ σημαντικό να διασφαλίζεται.

Την προαγωγή της σεξουαλικής υγείας και την ποιότητα αυτής μπορούν να επηρεάσουν οι άξονες:

Εκπαίδευση
Η εκπαίδευση είναι ένας παράγοντας που επηρεάζει τους περισσότερους τομείς της ζωής του ανθρώπου. Η σχέση της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και της σεξουαλικής υγείας είναι εμφανής. Αν το άτομο από μικρή ηλικία γνωρίσει το σώμα του και πώς θα το προστατεύει, αναγνωρίσει τον σεβασμό και την ελεύθερη επικοινωνία ως απαραίτητο στοιχείο των ερωτικών και μη σχέσεών του και αντιληφθεί τα σεξουαλικά του δικαιώματα, τότε θα είναι σε θέση να προσέχει τον εαυτό του και τους γύρω του και να αναζητά την φροντίδα υγείας που χρειάζεται.

Χώρος της υγείας
Οι υπηρεσίες σεξουαλικής υγείας μπορεί να περιλαμβάνουν: 

  • Ενημέρωση για διάφορες θεματικές όπως προφύλαξη από ΣΜΛ, αντισύλληψη και οικογενειακό προγραμματισμό, σεξουαλικό προσανατολισμό και ταυτότητα φύλου
  • Εξετάσεις και screening tests όπως εξετάσεις για ΣΜΛ και τεστ Παπανικολάου
  • Παροχή μεθόδων αντισύλληψης (συμπεριλαμβανομένου και της επείγουσας αντισύλληψης), Post Exposure Prophylaxis (PEP), προφυλακτικών, τεστ κυήσεως κ.α.
  • Ειδικές υπηρεσίες για άτομα που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση

Στην Ελλάδα υπάρχουν μετρημένες αυτόνομες δομές που παρέχουν υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας όπως τα checkpoints. Για την ποιότητα, λοιπόν, των υπηρεσιών υγείας μεγάλο ρόλο έχουν οι επαγγελματίες υγείας όπως οικογενειακοί γιατροί, παθολόγοι, γυναικολόγοι στους οποίους απευθύνονται άτομα για να λάβουν τις παραπάνω υπηρεσίες οπότε και οφείλουν να κατέχουν τις απαραίτητες δεξιότητες και το κατάλληλο γνωστικό υπόβαθρο ώστε να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ασθενών τους. 

Επικοινωνία
Είναι σημαντικό ο καθένας να μπορεί να εξωτερικεύσει τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τους προβληματισμούς του σχετικά με την σεξουαλικότητα, να επικοινωνεί ελεύθερα με ερωτικούς και μη συντρόφους, αλλά και να νιώθει άνετα να ζητήσει την φροντίδα υγείας που χρειάζεται. Από την άλλη πλευρά, οι επαγγελματίες υγείας οφείλουν να επικοινωνούν ελεύθερα, χωρίς προκαταλήψεις και δισταγμό με τους ασθενείς τους, να λύνουν απορίες και να τους ενδυναμώνουν, ώστε να βιώνουν την σεξουαλικότητά τους με ασφάλεια και ευσυνειδησία.  

Sexual Pleasure in times of COVID-19

Η θεματική της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Σεξουαλικής Υγείας είναι σαφώς επηρεασμένη από την πανδημία την οποία βιώνει ο πλανήτης, καθώς φαίνεται να έχει επίδραση σε όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω. Η φροντίδα σεξουαλικής υγείας δεν αποτελεί προτεραιότητα πλέον στις περισσότερες χώρες με αποτέλεσμα να γίνει πιο δύσκολη η πρόσβαση σε υπηρεσίες όπως ο οικογενειακός προγραμματισμός, η ασφαλής άμβλωση και οι εξετάσεις για ΣΜΛ, με συνέπεια την αύξηση της επίπτωσής τους.

Ένα άλλο ανησυχητικό φαινόμενο που παρατηρήθηκε είναι η αύξηση των περιστατικών βίας με βάση το φύλο (Gender Based Violence) και ενδοοικογενειακής βίας. Όπως και σε κάθε άλλη περίοδο κρίσης, τα περιστατικά βίας τείνουν να αυξάνονται λόγω της ανασφάλειας που νιώθουν τα άτομα και της γενικότερης οικονομικής, κοινωνικής και συναισθηματικής αστάθειας. Ταυτόχρονα, λόγω του lockdown, άτομα που βρίσκονταν ήδη σε βίαια οικογενειακά περιβάλλοντα αναγκάστηκαν να παραμείνουν κλεισμένα στο σπίτι και να αποκλειστούν από πιθανά περιβάλλοντα υποστήριξης όπως φίλους ή δομές στήριξης θυμάτων βίας, με αποτέλεσμα την πιθανή αύξηση των περιστατικών.

Συνολικά, η πανδημία του COVID-19 δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την ήδη επισφαλή πρόσβαση στην φροντίδα σεξουαλικής υγείας. Ρόλος των επαγγελματιών υγείας είναι, αντιλαμβανόμενοι την κατάσταση, να μεριμνούν για την καλύτερη δυνατή ποιότητα υγείας του κοινού, να διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις για να απαντούν σε προβληματισμούς και τις απαιτούμενες δεξιότητες για να προσεγγίζουν τους ασθενείς με γνώμονα τον σεβασμό στην ατομικότητά τους. Επιπλέον, οι επαγγελματίες υγείας μιας χώρας που δεν διαθέτει την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ενταγμένη στο εκπαιδευτικό της σύστημα, οφείλουν να αποτελούν πηγές ορθής και έγκυρης πληροφόρησης, απαλλαγμένης από προκαταλήψεις. Με αυτές τις προϋποθέσεις μπορεί να γίνει η αρχή για μία πραγματικότητα όπου όλοι οι άνθρωποι μπορούν να απολαύσουν την σεξουαλική υγεία και τα δικαιώματά τους, χωρίς διακρίσεις. 

#WSHD2020

 

Πηγές

[1] https://diamundialsaludsexual.org/
[2] https://www.pandiahealth.com/resources/guide-to-sexual-health/
[3] https://www.ashasexualhealth.org/sexual-health/
[4]https://www.who.int/reproductivehealth/topics/sexual_health/sh_definitions/en/
[5] https://www.who.int/reproductivehealth/publications/emergencies/COVID-19-SRH/en/
[6] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7373209/

Συγγραφή:
Εβιάνα Τσαντζάλη, Πανελλήνια Υπεύθυνη για τη Σεξουαλική & Αναπαραγωγική Υγεία (συμπεριλαμβανομένου HIV/AIDS) 2020/21