26 Ιουνίου | Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών

Παγκόσμια Ημέρα
Η 26η Ιουνίου έχει καθιερωθεί από τον ΟΗΕ ως Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών και της Παράνομης Διακίνησής τους, προκειμένου να παροτρύνει τη δράση και τη συνεργασία προς την επίτευξη του στόχου της εξάλειψης της κατάχρησης ουσιών. Κάθε χρόνο το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών και την Πρόληψη του Εγκλήματος (UNODC) διοργανώνει καμπάνιες ευαισθητοποίησης, με το φετινό θέμα να είναι “Share Facts On Drugs, Save Lives”. Η θεματική που επιλέχθηκε στοχεύει στην ανάδειξη της αναγκαιότητας της ορθής πληροφόρησης σε ζητήματα που αφορούν τον αντίκτυπο στην υγεία, λύσεις για την αντιμετώπιση του παγκόσμιου προβλήματος των ναρκωτικών, και τεκμηριωμένα μοντέλα πρόληψης, θεραπείας, και φροντίδας.[1]

Βασικές Πληροφορίες
Σύμφωνα με το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ), η εξάρτηση χαρακτηρίζεται από την έντονη προσήλωση ενός ατόμου προς ένα αντικείμενο ή άλλο άτομο, και αποτελεί ένα φαινόμενο πολυδιάστατο με περίπλοκη και ιδιαίτερη γενεσιουργό αιτιολογία σε κάθε άτομο. Είναι μια έννοια αρκετά ευρύτερη από την κατάχρηση ουσιών, καθώς δεν περιορίζεται στα ναρκωτικά, δηλαδή οι ουσίες που θεωρείται ότι επιδρούν στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και αλλάζουν την αντίληψη, τα συναισθήματα, τη συμπεριφορά, ή τον τρόπο λειτουργίας του σώματος του χρήστη, και ανάλογα με τη φύση τους μπορεί να προκαλέσουν σωματική ή/και ψυχική εξάρτηση[2]. Επιπλέον, τα εξαρτημένα άτομα συχνά στιγματίζονται από το κοινωνικό σύνολο και τους στερείται, έτσι, το δικαίωμα της κοινωνικής αποδοχής και της ισότιμης συμμετοχής στην κοινωνική ζωή.

Ελληνική Πραγματικότητα
Στην Ελλάδα, ανώτερο συντονιστικό όργανο στον τομέα των ναρκωτικών αποτελεί η Διυπουργική Επιτροπή για το Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά των Ναρκωτικών, η οποία εγκρίνει, παρακολουθεί, και αξιολογεί το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Ναρκωτικά. Ακόμα, υπεύθυνο για την συλλογή, επεξεργασία και δημοσίευση επιστημονικά έγκυρων εθνικών στοιχείων για όλες τις παραμέτρους που αφορούν τα ναρκωτικά είναι το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ). [3]
Δυστυχώς, η Εθνική Επιτροπή Σχεδιασμού και Συντονισμού για την Αντιμετώπιση των Ναρκωτικών δεν έχει προτείνει νέο Εθνικό Σχέδιο Δράσης μετά τη λήξη του προηγούμενου το 2012 και, έτσι, οι κρατικοί φορείς δεν ακολουθούν μια κοινή γραμμή για την καταπολέμηση των εξαρτήσεων.

Πανδημία
Η πανδημία COVID-19 τέμνει σε πολλούς άξονες το φαινόμενο τόσο της χρήσης ουσιών, όσο και των εξαρτήσεων συνολικά. Αρχικά, οι χρήστες ουσιών βρίσκονται σε μια ευάλωτη θέση, καθώς πολλές φορές οι πρακτικές και οι συνθήκες χρήσης μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα μετάδοσης του ιού. Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό αναλογιζόμενοι την γενική κατάσταση της υγείας αυτών των ατόμων, που εξαιτίας της χρόνιας χρήσης ουσιών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να παρουσιάσουν σοβαρότερα συμπτώματα. Ακόμα, μέτρα κατά της εξάπλωσης του ιού, όπως η κοινωνική αποστασιοποίηση, η καραντίνα, και ο αποκλεισμός, πιθανόν να οξύνουν αισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης, έχοντας σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία του ατόμου, και επιδεινώνοντας τα συμπτώματα της στέρησης και το ψυχολογικό τραύμα. Η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο δυσμενής λόγω του περιορισμού της λειτουργίας των θεραπευτικών δομών και της πρόσβασης στις υπηρεσίες φροντίδας.[2][4]
Παράλληλα, το άγχος και η ανασφάλεια εξαιτίας της ασταθούς οικονομίας και της επαγγελματικής αβεβαιότητας, σε συνδυασμό με την κατάθλιψη που προκαλεί η παρατεταμένη έλλειψη κοινωνικής επαφής, ίσως να ευθύνεται για την αύξηση της χρήσης ορισμένων ουσιών κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Συγκεκριμένα, η χρήση κοκαΐνης έχει φτάσει να είναι 3 φορές μεγαλύτερη από την αρχή του 2019, ενώ το 2020 φαίνεται να είναι η χρονιά με την μεγαλύτερη χρήση κοκαΐνης εδώ και μια δεκαετία. Ακόμα, μεγάλη αύξηση παρατηρήθηκε και στη χρήση ηρεμιστικών και αντικαταθλιπτικών φαρμάκων.[5]

Ιατρική Εκπαίδευση
Κύριο ρόλο στην θεραπεία των εξαρτημένων ατόμων, αλλά και την καταπολέμηση του στίγματος γύρω από την εξάρτηση έχουν οι επαγγελματίες υγείας. Έτσι, η εκπαίδευση των φοιτητών Ιατρικής, που θα καθορίσει και την γνωστική επάρκεια των μελλοντικών στελεχών των υγειονομικών υπηρεσιών, πρέπει να συμπεριλαμβάνει ουσιαστικά και ολοκληρωμένα τις εξαρτήσεις. Σε ερωτηματολόγιο που δόθηκε στα πλαίσια του προγράμματός μας Learning Strategies about Drugs, το 62,2% των ερωτηθέντων απάντησε πως το πρόγραμμα σπουδών δεν τους παρείχε την κατάλληλη εκπαίδευση για να προσεγγίσουν ασθενείς με εξαρτήσεις [6]. Η Ιατρική εκπαίδευση οφείλει να καλύπτει ολιστικά το ζήτημα, εκπαιδεύοντας τους φοιτητές στην προσέγγιση όχι μόνο της βιολογικής πλευράς της εξάρτησης, αλλά και τις ψυχολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις της, ώστε να είναι σε θέση να κατανοήσουν πλήρως το φαινόμενο και να ανταποκριθούν στο ρόλο τους, όσον αφορά την ίση παροχή υπηρεσιών υγείας.

Στάση της HelMSIC και Ρόλος Φοιτητών Ιατρικής
Η θεματική των εξαρτήσεων και του στίγματος αποτελεί μια πολύχρονη ενασχόληση της HelMSIC, η οποία διοργανώνει σε συνεργασία με το ΚΕΘΕΑ για 10 χρόνια, το πρόγραμμα LSD – Learning Strategies about Drugs προάγοντας την εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των φοιτητών Ιατρικής και προωθώντας την ανθρωποκεντρική προσέγγιση του φαινομένου της εξάρτησης.
Ως μελλοντικοί επαγγελματίες υγείας είναι στο χέρι μας να χτίσουμε μία κοινωνία επαγγελματιών υγείας εφοδιασμένων με τις αρχές του ανθρωπισμού και της ολιστικής προσέγγισης των ευπαθών κοινωνικά ομάδων, όπως τα άτομα με εξαρτήσεις, σε ένα πλαίσιο αποδοχής και συμπερίληψης. Για να το πετύχουμε αυτό, οφείλουμε να υπερασπιζόμαστε τα ανθρώπινα δικαιώματα και να συνηγορούμε υπέρ μιας πραγματικής εφαρμογής του καθολικού δικαιώματος στην υγεία, καθώς μέσω αυτού είμαστε σίγουροι ότι στοχεύουμε σε έναν καλύτερο και πιο δίκαιο κόσμο.

Συγγραφή
Γιώργος Αθανασιάς, Τοπικός Υπεύθυνος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Ειρήνη 2020/21

Πηγές

  1. https://www.un.org/en/observances/end-drug-abuse-day
  2. https://www.kethea.gr
  3. https://www.ektepn.gr
  4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7396653/pdf/fpsyt-11-00714.pdf
  5. https://www.snfdialogues.org/el/ekdiloseis/hrisi-oysion-mia-pandimia-mesa-stin-pandimia/
  6. Remos Armaos & Anna Tsiboukli (2018): Medical students’ training needs and attitudes on substance abuse: implications for medical education in Greece, Drugs: Education, Prevention and Policy