10 Οκτωβρίου | Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας
Ποια είναι η σημασία της Ψυχικής Υγείας; Για ποιο λόγο απασχολεί τόσο την κοινή γνώμη; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα, έρχεται αναζητώντας ποια είναι η σημασία της Υγείας και αφήνοντας πίσω τον ξεπερασμένο πλέον διαχωρισμό ψυχής και σώματος. Μία επίσημη απάντηση μπορεί να βρεθεί στον ορισμό της Υγείας κατά τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ως «η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας.»
Η έννοια της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης
Ο τομέας της Ψυχικής Υγείας έχει περάσει πολλές αλλαγές ανά τους αιώνες, τόσο κοινωνικές όσο και επιστημονικές. Εστιάζοντας όμως στις πιο σύγχρονες εξελίξεις, φτάνουμε στο σήμερα να αναφερόμαστε στον όρο “Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση”.
Τι είναι, όμως, η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση; Είναι το σύνολο των παρεμβάσεων που επιτρέπουν την αντιμετώπιση των προβλημάτων ψυχικής υγείας χωρίς να εμποδίζουν το άτομο να παραμείνει ενεργός πολίτης, μέσα στο οικογενειακό του περιβάλλον, με αυτονομία, οικονομική δράση και κοινωνική ένταξη. Στην πράξη, είναι το πέρασμα από την ασυλική Ψυχιατρική, δηλαδή την Ψυχιατρική με τα ιδρυματικού τύπου, κλειστά νοσηλευτήρια, σε μια διαφορετική ολιστική προσέγγιση του ψυχικά πάσχοντα, στην Κοινωνική – Κοινοτική Ψυχιατρική και στην Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση. Με λίγα λόγια αναφέρεται στην ανάπτυξη ενός συνολικού Συστήματος Κοινοτικών υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας αντί για την απομόνωση των ψυχικά νοσούντων. Βασιζόμενοι και στον ορισμό της Υγείας κατά ΠΟΥ, θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι η κατανόηση και εφαρμογή της «ψυχικής» και «κοινωνικής ευεξίας».
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’80, η ένταξη της χώρας στην ΕΕ, οι αλλαγές στο σύστημα υγείας της χώρας και το σκάνδαλο του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου της Λέρου οδήγησαν επιτακτικά στην εφαρμογή Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης, η οποία οργανώθηκε με το όνομα «Ψυχαργώς» το 1999. Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, όμως έχουν υπάρξει μεγάλες αλλαγές, όπως το κλείσιμο των περισσότερων Ψυχιατρικών Νοσοκομείων, η ίδρυση Ψυχιατρικών τμημάτων σε δημόσια νοσοκομεία και η δημιουργία κοινοτικών δομών παροχής υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (πχ Κινητές μονάδες, Κέντρα Ψυχικής Υγείας). Έως τις αρχές της δεκαετίας του ‘80 στην Ελλάδα υπήρχαν 9 δημόσια Ψυχιατρικά Νοσοκομεία. Στα νοσοκομεία αυτά, που λειτουργούσαν ως άσυλα, οι συνθήκες που επικρατούσαν ήταν από αμφίβολες έως και εγκληματικές. Σήμερα στην Ελλάδα λειτουργούν 3 αμιγώς Ψυχιατρικά Νοσοκομεία, σε συνεργασία με κοινοτικές δομές και παράλληλη αλλαγή του ασυλικού χαρακτήρα τους. Όμως τα προβλήματα στον τομέα της ψυχιατρικής περίθαλψης παραμένουν. Είναι επιτακτικές οι αλλαγές σε πολιτικές πρόληψης, κατάλληλης εκπαίδευσης στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και επαρκούς χρηματοδότησης στην περαιτέρω εξέλιξη της ψυχιατρικής φροντίδας. Ιδιαίτερα αισιόδοξο παραμένει, παρ’ όλα αυτά, το γεγονός πως βλέπουμε μια συνεχή κοινωνική αλλαγή σε θέματα αποδοχής της ψυχικής υγείας από το ευρύτερο κοινό.
Ο ρόλος μας ως Φοιτητές Ιατρικής
Πού βρισκόμαστε όμως εμείς ως Φοιτητές Ιατρικής στην εξίσωση αυτή; Ο ρόλος μας μπορεί να είναι καίριος για το σήμερα και το αύριο της Ψυχικής Υγείας. Η κατανόηση της ψυχικής νόσου και η μεταφορά των ψυχικά πασχόντων σε αυτή των καθημερινών ανθρώπων σε υγειονομικό, νομικό, πολιτισμικό και συνειδησιακό επίπεδο είναι πρωταρχικής σημασίας. Βρισκόμαστε σε θέση μείζονος σημασίας για να μπορέσουμε να καταρρίψουμε το στίγμα που βαραίνει την ψυχική νόσο, ακούγοντας τους ανθρώπους που ζουν με μία από αυτές . Είτε αυτή μας αφορά άμεσα, είτε όχι. Η δουλειά μας πάνω σε αυτό ξεκινάει πρώτα μέσα μας και στη συνέχεια στο άμεσο και έμμεσο περιβάλλον μας (στους φίλους, την οικογένεια, τους γνωστούς μας και μη) καθώς είμαστε γέφυρα ανάμεσα στην επιστήμη και την ευρύτερη κοινωνία. Είναι απαραίτητη η σωστή ενημέρωση του τι εστί ψυχική νόσος και η συνειδητοποίηση πως είναι κάτι το απόλυτα ανθρώπινο. Το μέλλον της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης βρίσκεται στα χέρια μας. Σήμερα είναι η μέρα που μπορούμε να ξεκινήσουμε να ρωτάμε, να μαθαίνουμε, να ενημερώνουμε,να πιέζουμε για αυτά που θεωρούμε σημαντικά στο χώρο της υγείας, να αλλάζουμε τον κόσμο. Ας μην ξεχνάμε πως εμείς είμαστε οι επαγγελματίες υγείας του αύριο. Τι σημαίνει αυτό; Ότι το μέλλον δημιουργείται στο σήμερα και αρκεί να πιστέψουμε σε αυτό που ονειρευόμαστε για να το κάνουμε πραγματικότητα.
Χαρούμενη Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Σήμερα και κάθε μέρα..
Συγγραφή: Δανάη-Χριστίνα Τριάντη, Τοπική Υπεύθυνη για τη Δημόσια Υγεία 2020/21, Τοπική Επιτροπή Ιωαννίνων
ΠΗΓΕΣ
- https://www.moh.gov.gr/articles/health/domes-kai-draseis-gia-thn-ygeia/programma-quot-psyxargws-quot/83-h-psyxiatrikh-metarrythmish-sthn-ellada
- http://www.psychargos.gov.gr/Default.aspx?ID=26188&nt=18&lang=1
- Madianos MG. The adventures of psychiatric reform in Greece: 1999-2019. BJPsych Int. 2020 May;17(2):26-28. doi: 10.1192/bji.2019.30. Epub 2019 Dec 2. PMID: 32558819; PMCID: PMC7283110.
- Giannakopoulos G, Anagnostopoulos DC. Psychiatric reform in Greece: an overview. BJPsych Bull. 2016 Dec;40(6):326-328. doi: 10.1192/pb.bp.116.053652. PMID: 28377812; PMCID: PMC5353525.
- https://www.who.int/about/governance/constitution
- https://apothesis.lib.hmu.gr/handle/20.500.12688/9665