Η Ασφαλής Άμβλωση ως Δικαίωμα
Η πρόσφατη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ αναιρεί την προηγούμενη απόφαση «Roe v. Wade» του 1973, με την οποία δινόταν στις γυναίκες το δικαίωμα να αποφασίζουν τη διακοπή της κύησης, και μεταθέτει πλέον τη διαμόρφωση του νομοθετικού πλαισίου για τις αμβλώσεις σε πολιτειακό επίπεδο. Αυτό σημαίνει ότι τα δικαιώματα στις αμβλώσεις θα καθορίζονται από εδώ και στο εξής από την εκάστοτε πολιτεία. Δεκατρείς πολιτείες έχουν ήδη έτοιμους νόμους που απαγορεύουν τις αμβλώσεις, ενώ σε άλλες τόσες πολιτείες ισχύει η ολοκληρωτική απαγόρευση της άμβλωσης μετά από 6 εβδομάδες εγκυμοσύνης, χρονικό όριο που θεωρείται ασφυκτικό, καθώς πολλές γυναίκες ενδέχεται να μην έχουν μάθει καν ακόμη ότι εγκυμονούν. Επομένως, με την κατάργηση της συνταγματικής προστασίας του δικαιώματος στην άμβλωση ουσιαστικά καταργείται η πρόσβαση στην άμβλωση σχεδόν καθολικά.
Έχουν περάσει σχεδόν δύο χρόνια από τις έντονες αντιδράσεις που προκάλεσε η απαγόρευση των αμβλώσεων στην Πολωνία, οι οποίες δυστυχώς δεν είχαν την επιθυμητή ανταπόκριση, αφού σε παγκόσμιο επίπεδο κατά καιρούς θεσμοθετούνται νέες σχετικές απαγορεύσεις, με το αποκορύφωμα να είναι η εν λόγω απόφαση, η οποία από τη μία μέρα στην άλλη στέρησε ένα δικαίωμα κατοχυρωμένο εδώ και 50 ολόκληρα χρόνια. Με αφορμή το γεγονός αυτό, θα θέλαμε, εκ μέρους της HelMSIC – Hellenic Medical Students’ International Committee, να εκφράσουμε τη δυσαρέσκειά μας για την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, την έντονη ανησυχία μας για τις προεκτάσεις αυτής της απόφασης καθώς και την υποστήριξή μας στις δηλώσεις διαμαρτυρίας που πραγματοποιούνται σε παγκόσμιο επίπεδο για την ίση πρόσβαση σε ασφαλή άμβλωση.
Συνέπειες της ποινικοποίησης της άμβλωσης
Αν και ενδεχομένως να αναμενόταν από πολλούς ότι ένα τέτοιο νομοθετικό πλαίσιο θα περιόριζε τον αριθμό των αμβλώσεων, σύμφωνα με τα δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, έχει αποδειχθεί ότι η ποινικοποίηση της άμβλωσης δεν μειώνει τον συνολικό αριθμό αμβλώσεων. Αυτό συμβαίνει καθώς τα άτομα που έχουν την ανάγκη να πραγματοποιήσουν μία τέτοια ιατρική επέμβαση, όταν τους στερείται η δυνατότητα να καταφύγουν στο σύστημα υγείας για αυτήν, αναγκαστικά ζητούν βοήθεια από άλλους, ανεπίσημους παρόχους. Ως αποτέλεσμα, τα δεδομένα δείχνουν ότι ένα αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο όχι μόνο δεν μειώνει των συνολικό αριθμό αμβλώσεων, αλλά καταλήγει να αυξάνει την αναλογία των μη ασφαλών αμβλώσεων, δηλαδή αυτών που πραγματοποιούνται από μη εκπαιδευμένο προσωπικό, με επικίνδυνα εργαλεία, ή σε περιβάλλον χωρίς αντισηψία, οι οποίες αγγίζουν το 45% του συνόλου των αμβλώσεων παγκοσμίως. Ο κίνδυνος που διατρέχουν τέτοιου είδους επεμβάσεις όταν λαμβάνουν χώρα υπό αυτές τις συνθήκες είναι αρκετά υψηλός, αφού όπως δείχνουν τα στατιστικά δεδομένα, 4.7 έως και 13.2% των ετήσιων μητρικών θανάτων παγκοσμίως οφείλεται σε μη ασφαλή άμβλωση.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, από το 1986, η διακοπή της κύησης είναι νόμιμη υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη νομοθεσία που ισχύει σήμερα, η διακοπή της κύησης δεν θεωρείται αντισυνταγματική πράξη αν συντρέχει μία από τις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) Δεν έχουν συμπληρωθεί δώδεκα εβδομάδες εγκυμοσύνης.
β) Η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού, αποπλάνησης ανήλικης, αιμομιξίας ή κατάχρησης γυναίκας ανίκανης να αντισταθεί και δεν έχουν συμπληρωθεί δεκαεννέα εβδομάδες εγκυμοσύνης.
γ) Έχουν διαπιστωθεί, με τα μέσα προγεννητικής διάγνωσης, ενδείξεις σοβαρής ανωμαλίας του εμβρύου που επάγονται τη γέννηση παθολογικού νεογνού ή υπάρχει αναπότρεπτος κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου ή κίνδυνος σοβαρής και διαρκούς βλάβης της σωματικής ή ψυχικής υγείας της. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται σχετική βεβαίωση και του κατά περίπτωση αρμόδιου γιατρού.
Σε όλες τις περιπτώσεις, μετά τις 24 εβδομάδες η διακοπή της κύησης θεωρείται αντισυνταγματική πράξη.
Παρότι το νομικό πλαίσιο στη χώρα μας εξασφαλίζει την πρόσβαση στην ασφαλή άμβλωση, ο κοινωνικός στιγματισμός των ατόμων που αποφασίζουν να προχωρήσουν σε αυτήν την απόφαση εξακολουθεί να υφίσταται ως φαινόμενο στην σημερινή πραγματικότητα της χώρας..
Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από την ιδιαίτερη αναστάτωση που δημιουργήθηκε στην ελληνική επικαιρότητα, μετά την τοποθέτηση στους σταθμούς του μετρό της Αθήνας αφισών ενός κινήματος κατά των εκτρώσεων. Οι αφίσες περιείχαν ακανθώδη συνθήματα όπως “Αφήστε με να ζήσω” ή “Διάλεξε τη ζωή” ενώ κατηγορήθηκαν και για παραποίηση των επιστημονικών δεδομένων που παρουσίαζαν. Αν και οι αντιδράσεις της κοινής γνώμης ήταν κατά κύριο λόγο αποθαρρυντικές απέναντι στην εν λόγω καμπάνια, τέτοιες ενέργειες αναδεικνύουν ότι η πρόσβαση στην ασφαλή άμβλωση, απαλλαγμένη από την κοινωνική κατακραυγή δεν αποτελεί κεκτημένο στην Ελλάδα.
Παράλληλα, είναι γεγονός ότι ορισμένοι επαγγελματίες υγείας δεν αναλαμβάνουν να πραγματοποιήσουν αμβλώσεις, ενώ ακόμα και σε δημόσια κέντρα υγείας έχουν σημειωθεί περιστατικά στα οποία το ιατρικό προσωπικό αρνήθηκε να προχωρήσει στις απαραίτητες ιατρικές διαδικασίες. Συγκεκριμένα, τον Μάιο του 2017, έγινε γνωστή η απόφαση των αναισθησιολόγων της Σάμου να μη χορηγούν αναισθησία σε περιπτώσεις διακοπής κύησης, εκτός αν συντρέχουν ιατρικοί λόγοι κινδύνου της ζωής ή της υγείας της εγκύου, επικαλούμενοι λόγους ηθικής συνείδησης. Επιπλέον, τον Ιανουάριο του 2020, έγινε καταγγελία από μια γυναίκα που απευθύνθηκε στο Κέντρο Υγείας Πατησίων για να προχωρήσει σε άμβλωση και αντί να δεχθεί την κατάλληλη ιατρική βοήθεια, ήρθε αντιμέτωπη με κατήχηση και τελικά απόρριψη από το ιατρικό προσωπικό.
Ο ρόλος των φοιτητών Ιατρικής και των επαγγελματιών υγείας
Με βάση τα παραπάνω, αντιλαμβάνεται κανείς ότι η νομική κατοχύρωση της άμβλωσης από μόνη της δεν είναι αρκετή. Για να υπάρξει ουσιαστική αλλαγή, είναι απαραίτητο να καταδειχθεί το ζήτημα ήδη από την Ιατρική Εκπαίδευση των φοιτητών Ιατρικής της Ελλάδας. Οι φοιτητές Ιατρικής θα πρέπει να κατανοήσουν ότι ως επαγγελματίες υγείας οφείλουν να παρέχουν στους ασθενείς επιστημονική ενημέρωση για οποιαδήποτε ιατρική πράξη και την διαδικασία αυτής και όχι να υποκινούνται από στερεότυπα και προσωπικές πεποιθήσεις, πόσο μάλλον να παρεμβαίνουν στις αποφάσεις των ασθενών τους, καταπατώντας την αρχή της αυτοδιάθεσής τους. Μόνο τότε το σύστημα υγείας θα μπορέσει να υπηρετήσει σωστά τον σκοπό του και η πρόσβαση στην άμβλωση θα πάψει πραγματικά να υπονομεύεται.
Η δράση της HelMSIC
Η HelMSIC, στα πλαίσια του Τομέα Δράσης για την Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία και Δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου του HIV & του AIDS (SCORA), ασχολείται συστηματικά και εκπαιδεύει τα μέλη της και γενικότερα τους φοιτητές Ιατρικής πάνω στη θεματική της πρόσβασης στην ασφαλή άμβλωση. Σαν οργάνωση πιστεύουμε ότι η υποχρεωτική ολοκλήρωση μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης συνιστά παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με κύριο το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του ατόμου [κατά το άρθρο 3 τoυ European Union Charter of Fundamental Rights]. Η αξία της αυτοδιάθεσης του ασθενούς, και κυρίως η ανάγκη για υπεράσπισή της από το σύστημα υγείας πρέπει να σταματήσει να υποτιμάται, και αντ’ αυτού να γίνουν προσπάθειες για διαμόρφωση μιας σχέσης ιατρού-ασθενούς που θα χαρακτηρίζεται από σεβασμό στις ιδιαίτερες ανάγκες και στις προσωπικές επιδιώξεις του ασθενούς. Για τον λόγο αυτό δραστηριοποιούμαστε με στόχο οι φοιτητές Ιατρικής να αναγνωρίζουν ότι ο κάθε άνθρωπος πρέπει να είναι ελεύθερος να αποφασίζει ο ίδιος για το σώμα του και για την αναπαραγωγική του ζωή.
Θεωρούμε ότι η έννοια του δικαιώματος στην ασφαλή άμβλωση δεν αφορά μόνο τους επαγγελματίες υγείας αλλά πρέπει και να αποτελεί μέρος σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και όλα τα άτομα να εξοικειώνονται με αυτό τους το δικαίωμα ήδη από το σχολείο. Όραμά μας είναι ένα σύστημα υγείας το οποίο σέβεται και προστατεύει τους ασθενείς που προχωρούν σε αυτήν την απόφαση και δεν τους αναγκάζει να καταφύγουν σε μη ασφαλείς αμβλώσεις, που θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική τους ακεραιότητα και την ψυχική τους υγεία. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορέσουμε να εκπληρώσουμε το ρόλο μας σαν επαγγελματίες υγείας και να παρέχουμε μία ολιστική και απαλλαγμένη από διακρίσεις και στίγμα φροντίδα υγείας.
Ευελπιστούμε η παγκόσμια κινητοποίηση κατά της απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου να επιφέρει αποτελέσματα και να οδηγήσει στην υιοθέτηση μιας αναθεωρημένης πολιτικής, που να διασφαλίζει την πρόσβαση στην ασφαλή άμβλωση και κατ’ επέκταση την προστασία της υγείας και της ισότητας, όπως αρμόζει σε μία χώρα του σύγχρονου κόσμου.
Συγγραφή
Ελένη Κολυμπιανάκη, Πανελλήνια Υπεύθυνη Σεξουαλικής και Αναπαραγωγικής Υγείας και Δικαιωμάτων συμπεριλαμβανομένου HIV/AIDS 2022/23
Πηγές
https://www.who.int/health-topics/abortion#tab=tab_1
https://www.huffingtonpost.gr/entry/to-anotato-dikasterio-anatrepei-sentaymatike-apofase-yia-ta-dikaiomata-ton-amvloseon_gr_62b5cd45e4b04a6173698bfe
https://www.amnesty.gr/news/articles/article/22890/vasika-stoiheia-gia-tis-amvloseis
https://www.e-nomothesia.gr/kat-ygeia/n-1609-1989.html
https://www.e-nomothesia.gr/kat-kodikes-nomothesias/nomos-4619-2019-phek-95a-11-6-2019.html
https://www.ellinikahoaxes.gr/2020/01/13/abortion-claims-debunked/
https://www.iefimerida.gr/news/338668/samos-giati-oi-anaisthisiologoi-stamatisan-na-kanoyn-ektroseis