World AIDS Day 2022 | Nέες εξελίξεις στην θεραπεία, επικαιρότητα και στόχοι για το μέλλον
Στα πλαίσια της Παγκόσμιας Ημέρας HIV και AIDS την 1η Δεκεμβρίου, έρχεται ξανά στο προσκήνιο η συζήτηση γύρω από τον HIV και το AIDS και της κατάστασης που επικρατεί σήμερα.
O ιός της ανοσοανεπάρκειας του ανθρώπου (Human Immunodeficiency Virus – HIV) είναι ένας ιός που επιτίθεται στο ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου (και πιο συγκεκριμένα στα CD4+ κύτταρά του) και είναι υπεύθυνος για το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (Acquired Immunodeficiency Syndrome – AIDS). Το AIDS είναι το τελευταίο στάδιο της HIV λοίμωξης. Από την αρχή της επιδημίας, σχεδόν 84.2 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μολυνθεί με τον ιό HIV και περίπου 40.1 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν πεθάνει. Το 2021, 38.4 εκατομμύρια άτομα, ζούσαν με HIV παγκοσμίως και σημειώθηκαν 1.5 εκατομμύρια νέες μολύνσεις κατά την διάρκεια του έτους.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί από τον ιό HIV δεν το γνωρίζουν, εκτός εάν πραγματοποιήσουν κάποιον έλεγχο. Παρά το γεγονός ότι η μόλυνση από τον ιό συχνά δεν προκαλεί συμπτώματα, ένα άτομο που μολύνθηκε πρόσφατα με HIV είναι μολυσματικό και μπορεί να τον μεταδώσει σε άλλο άτομο.
Τι είναι το AIDS;
Το ΑΙDS, ή αλλιώς το σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας, περιγράφει συμπτώματα και λοιμώξεις που σχετίζονται με επίκτητη ανεπάρκεια του ανοσοποιητικού συστήματος, η οποία οφείλεται στην HIV λοίμωξη. Έτσι, ο όρος AIDS αναφέρεται στα πιο προχωρημένα στάδια μόλυνσης από τον ιό HIV. (Πλέον στην Αμερική ο όρος AIDS τείνει να καταργηθεί και να αντικατασταθεί από τον όρο HIV σταδίου 3). Συγκεκριμένα, η πλειονότητα των ατόμων που έχουν μολυνθεί από τον ιό, εάν δεν τον αντιμετωπίσουν θεραπευτικά, αναπτύσσουν σημεία AIDS μέσα σε 8 έως 10 χρόνια.
Πώς μεταδίδεται ο ιός HIV;
Ο HIV μπορεί να ανιχνευθεί στα σωματικά υγρά, όπως το αίμα, το σπέρμα, τα κολπικά υγρά και το μητρικό γάλα. Μεταδίδεται μέσω του διεισδυτικού (πρωκτικού ή κολπικού) σεξ, μετάγγισης αίματος, κοινής χρήσης μολυσμένων βελόνων και από την μητέρα στο βρέφος, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του τοκετού και του θηλασμού.
Πώς μπορεί κάποιο άτομο να προφυλαχθεί και να προφυλάξει τους γύρω του;
Είναι σημαντικό καθένας από εμάς από τη μία να προστατεύει τον εαυτό του από μόλυνση από τον HIV, και από την άλλη, να προστατεύει τους γύρω του από τη μετάδοση του. Έτσι όλοι έχουμε την ευθύνη να παίρνουμε σωστά τα παρακάτω μέτρα πρόληψης και να ενημερώνουμε τους οικείους μας για αυτά:
- Σωστή χρήση προφυλακτικού κατά την οποιαδήποτε σεξουαλική επαφή
- Χρήση βελόνας μιας χρήσης και από ένα μόνο άτομο.
- Ειδική θεραπευτική αγωγή σε εγκύους με σκοπό την γέννηση ενός υγιούς παιδιού.
- Τεστ HIV∙ οι γενικές εξετάσεις αίματος δεν ανιχνεύουν τον ιό HIV ή τα αντισώματά του. Το test HIV πραγματοποιείται συνήθως σε αίμα ή στοματικό υγρό. Μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί στα ούρα.
- Αντιρετροϊκή αγωγή και παρακολούθηση της καταστολής του ιικού φορτίου, για άτομα που ζουν με HIV. Εάν η θεραπεία είναι αποτελεσματική, ο ιός καταστέλλεται πλήρως. Το U=U status (Undetectable=Untransmittable) σημαίνει πως τα άτομα αυτά έχουν σταθερά μη ανιχνεύσιμα επίπεδα του HIV, αυτός δεν μπορεί να μεταδοθεί.
- Προληπτική θεραπεία μετά την έκθεση στον ιό (Post Exposure Prophylaxis ή αλλιώς PEP). Η PEP αποτελείται από φαρμακευτική αγωγή, εξετάσεις και συμβουλευτική. Πρέπει να ξεκινά εντός 72 ωρών, μετά την πιθανή έκθεση στον HIV και να συνεχίζεται για περίοδο περίπου τεσσάρων εβδομάδων, με σκοπό την πρόληψη της μόλυνσης από τον ιό.
- Λήψη PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis). Η PrEP είναι προφυλακτική φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνεται καθημερινά από άτομα αρνητικά στον HIV, ώστε να παραμείνουν αρνητικά.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, αν και συνεχίζει να είναι μία από τις χώρες της Ευρώπης με τα χαμηλότερα ποσοστά λοιμώξεων από HIV, η κατάσταση έχει επιδεινωθεί. Από το 2008, οι νέες HIV λοιμώξεις έχουν διπλασιαστεί, πλέον έχοντας φτάσει τις 17.000.
Δεν θα ήταν απαισιόδοξο να πούμε πως το ποσοστό των ατόμων που ζουν με HIV θα συνεχίσει να αυξάνεται, αν οι εσφαλμένες αντιλήψεις για τη μετάδοση του ιού και το στίγμα γύρω από αυτόν συνεχίζουν να καλλιεργούνται στην ελληνική κοινωνία. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι μόνο το 82% των ατόμων που ζουν με HIV ξέρει το HIV status του. Ταυτόχρονα, η μειωμένη χρηματοδότηση του συστήματος Υγείας, αποκλείει τα άτομα από την πρόσβαση σε συμβουλευτική, προληπτική αγωγή αλλά και θεραπεία, όπως φαίνεται από το γεγονός ότι μόνο το 67% των ατόμων που ζουν με HIV στην Ελλάδα βρίσκεται σε αντιρετροϊκή θεραπεία. Τέλος, η αδυναμία λήψης νόμων για την προστασία των εργαζομένων στη βιομηχανία του σεξ και η έλλειψη προγραμμάτων αντικατάστασης συριγγών (needle exchange programme), όπως συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες για τη μείωση μόλυνσης HIV μεταξύ των χρηστών ουσιών, συμβάλλει στην μετάδοση του ιού στους πληθυσμούς αυτούς (8.5% των ατόμων που κάνουν ενέσιμα ναρκωτικά ζουν με HIV).
Ταυτόχρονα, οι ιατρικές σχολές στην Ελλάδα επικεντρώνονται κυρίως, αν όχι αποκλειστικά, στη φυσιολογία του ιού. Παραλείπουν την κοινωνική πλευρά, αποκλείοντας έτσι τους φοιτητές από το να έχουν μια ολιστική προσέγγιση πάνω στο ζήτημα και μια ολοκληρωμένη εκπαίδευση στην διαχείριση ατόμων που ζουν με HIV.
Ποια η σημασία της δυνατότητας λήψης PrEP στην χώρα μας;
Στη χώρα μας, θετική εξέλιξη αποτελεί η πρωτοβουλία του Υπουργείου Υγείας, αναφορικά με την κατάθεση τροπολογίας στη Βουλή, τον Σεπτέμβριο του 2022, με την οποία θεσπίζεται η διάθεση της προφυλακτικής αγωγής για τον HIV, PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis), βοηθώντας στην πρόληψη και προστασία από τον ιό. Η PrEP προστατεύει από τον HIV σε ποσοστό 99% και σπάνια έχει παρενέργειες. Ενδείκνυται για συνταγογράφηση και αποζημίωση σε άτομα που έχουν υψηλό ρίσκο σεξουαλικής έκθεσης στον HIV. Στους πληθυσμούς που πλήττονται δυσανάλογα από τον ιό, ανήκουν οι άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες (ΑΣΑ), τα σεξεργαζόμενα άτομα και τα άτομα που κάνουν χρήση ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών. Η χορήγηση της αγωγής, λοιπόν, έχει ιδιαίτερη – ιατρική και κοινωνική – σημασία και θα συμβάλει στην καταπολέμηση του στίγματος που υφίστανται οι εν λόγω πληθυσμοί. Η εύκολη πρόσβαση στη PrEP αποτελεί σημαντικό βήμα, μεταξύ άλλων, στην αντιμετώπιση του HIV στη χώρα μας. Αυτή σε συνδυασμό με την ύπαρξη φορέων με ενασχόληση στη θεματική του HIV/AIDS στην Ελλάδα, δίνουν ελπίδες για την βελτίωση της προσβασιμότητας σε υπηρεσίες υγείας και του HIV-Status της χώρας.
Ποιοι στόχοι έχουν τεθεί για το μέλλον σχετικά με τον HIV & AIDS;
Σύμφωνα με το United Nations Programme on HIV/AIDS (UNAIDS) έχουν τεθεί από τον UNAIDS οι υποστόχοι 95-95-95. Σύμφωνα με αυτούς, μέχρι το 2026, το 95% των ατόμων που ζουν με HIV πρέπει να ξέρουν το HIV status τους, το 95% των ατόμων με διαγνωσμένη HIV λοίμωξη πρέπει να λαμβάνουν συστηματική αντιρετροϊκή θεραπεία και το 95% των ατόμων υπό αντιρετροϊκή θεραπεία πρέπει να έχουν καταστολή του ιικού τους φορτίου. Οι παραπάνω υποστόχοι είναι κομμάτι της στρατηγικής για την εξάλειψη του HIV μέχρι το 2030. Ο HIV & το AIDS αποτελούν ακόμα μείζον υγειονομικό πρόβλημα. Απαραίτητη προϋπόθεση συλλογική δράση κρατών, φορέων, αλλά και των Επαγγελματιών Υγείας. Έχοντας λάβει την απαραίτητη εκπαίδευση, οι Επαγγελματίες Υγείας είναι σε θέση να εκπληρώσουν την κοινωνική τους ευθύνη παρέχοντας κατάλληλες υπηρεσίες και ενημερώνοντας τους ασθενείς τους, αλλά και το ευρύ κοινό.
Η κατάσταση σήμερα και ο ρόλος των Επαγγελματιών Υγείας
Από την αρχή της πανδημίας τη δεκαετία του ‘80, μέχρι και σήμερα, έχει σημειωθεί σπουδαία πρόοδος γύρω από τον HIV και το AIDS. Πλέον, παρόλο που δεν είναι διαθέσιμο κάποιο εμβόλιο ή κάποια μέθοδος που να οδηγεί σε πλήρη ίαση, έχουμε αρκετά εργαλεία να προφυλαχθούμε. Ωστόσο, παρά την πληθώρα μεθόδων πρόληψης, και φαρμακευτικής θεραπείας με αξιόλογα αποτελέσματα, ο HIV και κατ’ επέκταση το AIDS συνεχίζουν να αποτελούν υγειονομικό πρόβλημα. Ο φόβος, το στίγμα και η παραπληροφόρηση παραμένουν, ενώ μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, φαρμακευτική αγωγή και ενημέρωση. Για παράδειγμα, στη χώρα μας δεν είναι συστηματοποιημένη η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση του γενικού πληθυσμού και η εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας εστιάζει κυρίως στη φύση του ιού και την παθολογία του HIV, χωρίς να υπάρχει περιθώριο εκπαίδευσης πάνω σε κοινωνικά ή άλλα ζητήματα. Οι Επαγγελματίες Υγείας, αναγνωρίζοντας τον ρόλο τους, οφείλουν να ενημερωθούν και να δράσουν συλλογικά για την αντιμετώπιση της κατάστασης.
HelMSIC | Το πρόγραμμα World AIDS Day 2022
Με βάση τα παραπάνω, η HelMSIC αναγνωρίζει την ανάγκη για ολιστική εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση γύρω από τον HIV και το AIDS. Για τον λόγο αυτό, στα πλαίσια του τομέα Δράσης Σεξουαλικής και Αναπαραγωγικής Υγείας, πραγματοποιεί για 13η συνεχή χρονιά το πρόγραμμα World AIDS Day, από τις 28/11 μέχρι τη 1/12. Σκοπός του είναι η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση φοιτητών σχολών επιστημών υγείας και η ενημέρωση του ευρέος κοινού
Το πρόγραμμα εξελίσσεται σε δύο στάδια:
Το πρώτο στάδιο είναι μία ημερίδα που αποτελείται από ομιλίες εξωτερικών συνεργατών και ένα βιωματικό σεμινάριο ομοταγούς εκπαίδευσης (Peer Education Training) και απευθύνεται σε φοιτητές σχολών Επιστημών Υγείας (Ιατρικής, Νοσηλευτικής, Οδοντιατρικής και Φαρμακευτικής). Η διάρκεια των ομιλιών θα είναι περίπου 2 ώρες και 30 λεπτά και του βιωματικού σεμιναρίου περίπου 2 ώρες.
Το δεύτερο στάδιο αποτελείται από μία Δράση Δρόμου (Street Action) σε κεντρικό σημείο της πόλης, όπου οι συμμετέχοντες θα ενημερώνουν το ευρύ κοινό για τον HIV και το AIDS και θα μοιράζουν φυλλάδια και προφυλακτικά για την προώθηση ασφαλούς σεξουαλικής συμπεριφοράς. Ακόμα, θα πραγματοποιηθούν ψυχαγωγικές εκδηλώσεις σε συνεργασία με φοιτητικές ομάδες των πανεπιστημίων, για την ευαισθητοποίηση και την εξωτερίκευση του μηνύματος της παγκόσμιας ημέρας.
Η επιλογή των συμμετεχόντων για το βιωματικό σεμινάριο ομοταγούς εκπαίδευσης θα γίνει με βάση τη διαθεσιμότητα όλες τις ημέρες του προγράμματος, το έτος τους, αλλά και με βάση το κίνητρό τους, όπως αυτό έχει αποτυπωθεί στην αίτησή τους. Για την παρακολούθηση του δευτέρου σταδίου (Δράση Δρόμου), είναι προαπαιτούμενη η παρακολούθηση ολόκληρου του 1ου σταδίου (ομιλίες και βιωματικό σεμινάριο ομοταγούς εκπαίδευσης).
Αν θες και εσύ να ζήσεις την εμπειρία του προγράμματος και να εκπαιδευτείς πάνω σε θεματικές του HIV και του AIDS, δήλωσε συμμετοχή μέχρι 23/11!