Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών | Μην μένεις στη σιωπή, ανάλαβε δράση 

Με αφορμή τη σημερινή μέρα, που έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, θα θέλαμε ως HelMSIC, μέσω του ρόλου μας ως μελλοντικοί επαγγελματίες υγείας, να συμμετάσχουμε έμπρακτα στο κίνημα υποστήριξης γυναικών που έπεσαν θύματα κακοποίησης, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως, με απώτερο στόχο να συμβάλουμε στην εξάλειψη του φαινομένου. Ορμώμενοι από την πληθώρα καταγγελιών περιστατικών κακοποίησης και γυναικοκτονιών που έχουν πλημμυρίσει την καθημερινότητά μας, θεωρούμε επιτακτική την ανάγκη να φέρουμε στο επίκεντρο τα περιστατικά αυτά και να τονίσουμε την ευθύνη που έχουμε ως φοιτητές Ιατρικής και μελλοντικοί επαγγελματίες υγείας στην καταπολέμησή τους. 

Έμφυλη Βία
Η Βία κατά των Γυναικών ανήκει στην κατηγορία της Έμφυλης Βίας, δηλαδή της βίας που δέχεται κάποιο άτομο εξαιτίας του φύλου του. Οι βασικοί τύποι έμφυλης βίας είναι τέσσερις:

  • Σεξουαλική 
  • Σωματική 
  • Ψυχολογική 
  • Οικονομική 

Ωστόσο, στην πραγματικότητα, η κατηγοριοποίηση είναι αρκετά πιο σύνθετη, με αρκετές περιπτώσεις να αφορούν παραπάνω από έναν τύπο έμφυλης βίας. Με βάση τη Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων ορισμένα από τα βασικά παραδείγματα περιστατικών έμφυλης βίας είναι η ενδοοικογενειακή βία, ο οικονομικός εξαναγκασμός, οι γυναικοκτονίες, οι καταναγκαστικοί γάμοι, η βία από τ@ σύντροφο, η σωματική κακοποίηση, η ψυχολογική κακοποίηση, ο βιασμός, η σεξουαλική ή άλλου είδους παρενόχληση, η διαδικτυακή βία και η μη συναινετική πορνογραφία.

Αν και ορισμένες ομάδες βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο από ότι άλλες (νεαρά άτομα, μέλη της LGBTQIA+ κοινότητας, θρησκευτικές ή κοινωνικές ομάδες των οποίων η ιδεολογία υποβαθμίζει την γυναίκα, άτομα με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο) είναι σημαντικό να τονιστεί ότι κάθε άτομο μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπο με περιστατικό βίας, οποιασδήποτε μορφής. 

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η έμφυλη βία μπορεί να αφορά όλων των ειδών τις θηλυκότητες, καθώς αυτό είναι θέμα προσδιορισμού και έκφρασης, δηλαδή και trans γυναίκες και non-binary άτομα, καθώς επίσης και trans αλλά και cis άνδρες. H έμφυλη βία κατά των ανδρών, αν και υπαρκτή, σημειώνει πολύ μικρότερα ποσοστά σε σχέση με τον συντριπτικό αριθμό περιστατικών βίας κατά θηλυκοτήτων, και για αυτόν τον λόγο η σημερινή παγκόσμια ημέρα είναι αφιερωμένη ειδικά σε αυτές.

Τα τελευταία χρόνια οι καταγγελίες έχουν σημειώσει ανησυχητική έξαρση, με τα στατιστικά να παρουσιάζουν ότι 1 στις 5 γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της θα πέσει θύμα βιασμού ή απόπειρας βιασμού, ενώ 1 στις 3 κάποια στιγμή στη ζωή της θα κακοποιηθεί με οποιονδήποτε τρόπο από τ@ ίδιο της τ@ σύντροφο.

Η έμφυλη βία, παρότι την δραματική άνοδο που εμφάνισε, ειδικά την περίοδο της πανδημίας, παραμένει αόρατη, καθώς το ποσοστό καταγγελιών, στην Ελλάδα και παγκοσμίως, είναι μικρό. Σε αυτό το μικρό ποσοστό, έρχεται να προστεθεί και το γεγονός ότι σχεδόν οι μισές από τις καταγγελίες, πραγματοποιούνται από τρίτα πρόσωπα, αντί για τα ίδια τα θύματα, κάτι που φανερώνει σε μεγάλο βαθμό το στίγμα και τις ψυχολογικές επιπτώσεις που μπορεί να ακολουθήσουν μία γυναίκα που έχει πέσει θύμα κακοποίησης.

Την ανησυχητική κατάσταση επιβεβαιώνουν τα στατιστικά που αφορούν τις καταγγελίες και στη χώρα μας, αφού από τις 5.805 καταγγελίες που έγιναν το 2020 για ενδοοικογενειακή βία, οι 4.264 είχαν ως θύματα γυναίκες, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά για το 2021 ήταν 8.669 κλήσεις στη γραμμή SOS, από τις οποίες οι 69% ήταν από γυναίκες ωφελούμενες. 

Όσον αφορά το 2022 πλέον, τα αντίστοιχα ποσοστά που έχουν δημοσιοποιηθεί είναι 2.522 κλήσεις μόνο για την περίοδο Ιανουαρίου-Μαρτίου 2022, ενώ για την περίοδο Απριλίου-Ιουνίου σημειώθηκαν 2.648 κλήσεις, με το 72% να είναι γυναίκες ωφελούμενες και το 28% από τρίτα πρόσωπα. Με τα εξαιρετικά υψηλά ποσοστά αυτά να αφορούν μόλις το πρώτο μισό του έτους -και άρα το συνολικό ποσοστό για το 2022 να αναμένεται να είναι μεγαλύτερο από κάθε άλλη χρονιά- αντιλαμβάνεται κανείς ότι η κατάσταση έχει φτάσει πλέον σε οριακό σημείο, με τις καταγγελίες με θύματα γυναίκες να αποτελούν πλέον τη νέα καθημερινότητα. Επομένως κρίνεται απαραίτητη περισσότερο από ποτέ η λήψη ουσιαστικής δράσης για τη βελτίωση της κατάστασης.

Οι συνέπειες του φαινομένου για την υγεία των θυμάτων έμφυλης βίας
Το επείγον της κατάστασης γίνεται ακόμη πιο φανερό αν αναλογιστούμε τις συνέπειες που αντιμετωπίζουν τα θύματα έμφυλης βίας, οι οποίες συχνά στιγματίζουν τη ζωή τους ανεπανόρθωτα. H βία κατά των γυναικών, σε αναφορά της Παγκόσμιας Τράπεζας του ΟΗΕ, εκτιμάται ότι είναι τόσο σοβαρή αιτία θανάτου και ανικανότητας μεταξύ των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας όσο ο καρκίνος. Οι συνέπειες όμως δεν περιορίζονται μόνο στις σωματικές, όπως αναφορικά, προσβολή από σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις, ανεπιθύμητες κυήσεις, επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη, μέχρι και τον θάνατο σε αρκετές περιπτώσεις, αλλά επεκτείνονται και στην ψυχική και συναισθηματική αποσταθεροποίηση του θύματος, κάτι που περιλαμβάνει διαταραχές μετατραυματικού στρες, κοινωνική απόσυρση και στην έσχατη των περιπτώσεων αυτοκτονικότητα των ατόμων που την υπόκεινται. Αξίζει, επίσης, να επισημανθεί και το φαινόμενο του victim blaming -της απόδοσης, δηλαδή, ευθυνών για την πράξη βιαιότητας στο θύμα, αντί για τον θύτη-, συνοδό της έμφυλης βίας, κατά το οποίο οι γυναίκες δεν έχουν να διαχειριστούν μόνο τις άμεσες επιπτώσεις μιας πράξης βιαιότητας, αλλά ταυτόχρονα τον αποδοκιμασμό, στίγμα και αμφισβήτηση της κοινωνίας που όφειλε να τις περιθάλπει. Επομένως, γίνεται αρκετά σαφής η σχέση του προβλήματος με τον χώρο της υγείας και η ευθύνη των επαγγελματιών υγείας στην αντιμετώπιση της κατάστασης. 

Ο ρόλος του επαγγελματία υγείας στην αντιμετώπιση της έμφυλης βίας
Καταρχάς, αδήριτη κρίνεται η ανάγκη ολιστικής ενημέρωσης και εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας πάνω στο φλέγον αυτό ζήτημα. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν τα κατάλληλα γνωστικά εφόδια, έτσι ώστε ο επαγγελματίας υγείας να είναι ικανός να αναγνωρίζει ενδείξεις κακοποίησης, αλλά και πώς μπορεί να προβεί στην προσεκτική προσέγγιση ενός κακοποιημένου ατόμου, ειδικά αν διαπιστωθεί ότι αντιμετωπίζει δυσκολία και δισταγμό στην εξωτερίκευση της κατάστασης που αντιμετωπίζει. Ταυτόχρονα, πρέπει να παρέχεται επαρκής εκπαίδευση πάνω στα γενικά πρωτόκολλα διαχείρισης ατόμων που έχουν υποστεί κακοποίηση, σε επαγγελματίες υγείας ανεξαρτήτως ειδικότητας, έτσι ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν την κατάσταση, να κατευθύνουν τις ασθενείς τους σε κατάλληλους φορείς υποστήριξης και προστασίας, μεριμνώντας για την ορθή περίθαλψή τους, αλλά και βοηθώντας στην αναφορά του προβλήματος, διακόπτοντας τον φαύλο κύκλο βίας. Τέλος, απαραίτητη κρίνεται και η εκπαίδευση πάνω στη διαχείριση της ψυχολογικής κατάστασης των θυμάτων, έτσι ώστε να μπορούν να κρίνουν κατάλληλα και να τους παρέχουν την απαραίτητη ψυχική στήριξη, αποφεύγοντας τον περαιτέρω στιγματισμό που συχνά συνοδεύει το φαινόμενο. Φυσικά, σημαντικότατος είναι ο ρόλος των επαγγελματιών υγείας και εκτός του κλινικού πλαισίου, όπου έγκειται και η υποστήριξη με κάθε τρόπο από τους ίδιους, ασκώντας πίεση για τον καταδικασμό της έμφυλης βίας και πράξεων κακοποίησης.   

Κάλεσμα για Δράση
Μέσα από αυτό το άρθρο καλούμε τα Πανεπιστήμια να είναι σε θέση να μεριμνήσουν για την ασφάλεια και να διασφαλίσουν την σωματική και ψυχική ακεραιότητα των φοιτητών τους, και ειδικά τις Ιατρικές Σχολές να εξασφαλίσουν για την ολιστική εκπαίδευση των μελλοντικών επαγγελματιών υγείας σε θέματα σεξουαλικής υγείας, αναδιαμορφώνοντας το πρόγραμμα σπουδών, έτσι ώστε να περιλαμβάνει συστηματοποιημένη εκπαίδευση πάνω σε πρωτόκολλα διαχείρισης, και κυρίως να καλλιεργεί στην αντίληψη των φοιτητών για την ευθύνη που φέρουν πάνω στο ζήτημα. Μόνο έτσι θα μπορέσουν να ασκήσουν ουσιαστικά την ιδιότητά τους, και παράλληλα να αντιμετωπίσουν σωστά τα συνεχώς αυξανόμενα περιστατικά βίας, συμβάλλωντας πρακτικά στην εξάλειψη του φαινομένου. 

Η δράση της HelMSIC
Η HelMSIC, μέσω του Τομέα Δράσης Σεξουαλικής και Αναπαραγωγικής Υγείας και Δικαιωμάτων συμπεριλαμβανομένου του HIV & AIDS (SCORA) και έχοντας ως προτεραιότητα για τη φετινή θητεία την “Έμφυλη Βία”, αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση και την εκπαίδευση των φοιτητών Ιατρικής της Ελλάδας για τη βία με βάση το φύλο και τον καίριο ρόλο που κατέχουν στην καταπολέμησή του. Για τον σκοπό αυτό οργανώνει την εσωτερική εκπαίδευση των ενεργών μελών της με άξονα την Έμφυλη Bία, πραγματοποιεί σχετικές εκπαιδεύσεις σε ανήλικο κοινό, και διοργανώνει στις Ιατρικές Σχολές το πρόγραμμα “How to Treat your Patient”, το οποίο θα εστιάσει στην αντιμετώπιση ασθενών που έχουν υποστεί κακοποίηση. Όραμα μας είναι οι επαγγελματίες υγείας να είναι εφοδιασμένοι με τις κατάλληλες αξίες και ικανότητες, ώστε να  εφαρμόζουν την ιατρική επιστήμη με γνώμονα τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και να εξασφαλίσουν στους ασθενείς τους τη δυνατότητα να απολαμβάνουν ολοκληρωμένα και απρόσκοπτα τη σεξουαλική τους υγεία.  

Πηγές:
https://isotita.gr/2h-ethsia-ekthesh/
https://www.ertnews.gr/eidiseis/ellada/kakopoiisi-gynaikon-stoicheia-gia-tin-ellada-ti-prepei-na-kanoyme-efoson-ypostoyme-via/
https://womensos.gr/ti-einai-via-kata-ton-gunaikon/
https://www.kethi.gr/nea/i-bia-kata-ton-gynaikon-se-arithmoys-0
https://isotita.gr/wp-content/uploads/2022/07/7ο-Ενημερωτικό-Δελτίο-Iανουάριος-Μάρτιος-2022.pdf
https://isotita.gr/wp-content/uploads/2022/09/8ο-Ενημερωτικό-Δελτίο-ΓΓΔΟΠΙΦ-04.2022-06.2022-_gr.pdf 


Συγγραφή:
Χριστίνα Μόσχη, Τοπική Υπεύθυνη Σεξουαλικής και Αναπαραγωγικής Υγείας και Δικαιωμάτων συμπεριλ. HIV/AIDS

Επιμέλεια:
Ελένη Κολυμπιανάκη, Πανελλήνια Υπεύθυνη Σεξουαλικής και Αναπαραγωγικής Υγείας και Δικαιωμάτων συμπεριλ. HIV/AIDS