Hμέρα της Γης  – 22 Απριλίου

Η Ημέρα της Γης γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 22 Απριλίου από το 1970 και έπειτα και σηματοδοτεί τη γέννηση του σύγχρονου περιβαλλοντικού κινήματος στην Αμερική. Η ημέρα ξεκίνησε ως μία μέρα διαμαρτυρίας για την προστασία του περιβάλλοντος και έφερε, ουσιαστικά, τις πρώτες σημαντικές μεταρρυθμίσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Στην πορεία των ετών, η ημέρα αυτή έγινε ένα παγκόσμιο φαινόμενο με όλο και περισσότερες χώρες να εμπλέκονται και να συνεισφέρουν στο να μεταδώσουν ένα ισχυρό μήνυμα για την προστασία του πλανήτη.

Φέτος, η HelMSIC, αναγνωρίζοντας τη σημασία του περιβάλλοντος για την προστασία της Δημόσιας Υγείας αποφάσισε να συμμετέχει ενεργά στην παγκόσμια φοιτητική πρωτοβουλία του Planetary Health Report Card (PHRC). Στα πλαίσια της συμμετοχής της HelMSIC στο δίκτυο, οι υπεύθυνοι Δημόσιας Υγείας εργάστηκαν για τη σύνταξη αναφορών που αξιολογούν τρεις ιατρικές σχολές στην Ελλάδα (ΑΠΘ, Πανεπιστήμιο Πατρών, Πανεπιστήμιο Κρήτης) ως προς την περιβαλλοντική τους βιωσιμότητα. Η αναφορά αυτή, δημοσιεύτηκε σήμερα στην ιστοσελίδα του PHRC (και μπορείτε να την βρείτε εδώ)

Γιατί το περιβάλλον και η υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το περιβάλλον ανήκει σε έναν από τους βασικούς καθοριστές υγείας, με τη ρύπανση και τη μόλυνση του περιβάλλοντος να συνεισφέρουν στο 20% των θανάτων στην Ευρωπαϊκή ζώνη του ΠΟΥ (στην οποία ανήκει και η Ελλάδα). Η σημασία του περιβάλλοντος για την υγεία είναι τόσο μεγάλη που ο ΟΗΕ έχει εντάξει τη μείωση των θανάτων από τη ρύπανση και τη μόλυνση του αέρα, του χώματος και του νερού στον 3ο Στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης για το 2030 (Good Health and Well-Being).

Η περιβαλλοντική κρίση μπορεί να επηρεάσει την υγεία των ανθρώπων με μία πληθώρα τρόπων, αλλάζοντας τη βαρύτητα προϋπαρχόντων προβλημάτων Δημόσιας Υγείας ή ακόμη και προκαλώντας νέα προβλήματα σε περιοχές που δεν τα είχαν παλαιότερα. Σε αυτές τις περιβαλλοντικές αλλαγές που συντελούνται, ιδιαίτερα λόγω της κλιματικής αλλαγής, επηρεάζοντας δυσανάλογα ευπαθείς ομάδες και φτωχότερα κοινωνικά στρώματα που έχουν λιγότερες οδούς διαφυγής.

Πέντε βασικοί τρόποι με τους οποίους επηρεάζεται η υγεία των ανθρώπων λόγω της κλιματικής αλλαγής είναι οι εξής:

  1. Αύξηση των νοσημάτων που μεταδίδονται από τα έντομα → Η κλιματική αλλαγή επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη βροχόπτωση και τη θερμοκρασία που επηρεάζουν τις περιοχές στις οποίες έντομα που φέρουν θανατηφόρες μεταδοτικές ασθένειες μπορούν να επιβιώσουν. Χαρακτηριστικότερο, ίσως, παράδειγμα αποτελούν τα κουνούπια που φέρουν το πλασμώδιο της ελονοσίας, που με ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες μπορούν να επεκταθούν προς την Ευρώπη. Και φυσικά, τα προβλήματα θα επιδεινωθούν ακόμη περισσότερο στις περιοχές που ήδη τα έχουν. Έρευνα του Imperial College εκτιμά ότι οι θάνατοι από κίτρινο πυρετό αναμένεται να αυξηθούν κατά 25% μέχρι το 2050, λόγω της κλιματικής αλλαγής.
  2. Δυσκολότερη πρόσβαση σε φαγητό και νερό που πλήττει αρνητικά την υγεία του πληθυσμού → Πλήττοντας τη διαθεσιμότητα νερού και φαγητού σε περιοχές, η κλιματική αλλαγή μπορεί να επιδεινώσει σημαντικά τα υπάρχοντα προβλήματα υποσιτισμού και να στρέψει τα άτομα σε μολυσμένα νερά ως μοναδική πηγή. Και τα δύο αποτελούν σημαντικά προβλήματα, καθώς καθιστούν τα άτομα αυτά πιο ευάλωτα σε μία πληθώρα νόσων.
  3. Επιδείνωση της ποιότητας του αέρα → Σύμφωνα με δεδομένα του United Nations Environment Program (UNEP), το 99% του παγκόσμιου πληθυσμού το 2019 ζούσε σε περιοχές με χειρότερη ποιότητα αέρα από το ιδανικό. Η κακή ποιότητα αέρα συνδέεται με μια πληθώρα νοσηροτήτων με τα σημαντικότερα να είναι η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, τα οξέα καρδιαγγειακά συμβάματα και ο καρκίνος του πνεύμονα.
  4. Κλιματική Μετανάστευση → Η αυξημένη επίπτωση έντονων καιρικών φαινομένων και φυσικών καταστροφών σε συνδυασμό με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας θα αναγκάσει πολλούς ανθρώπους να φύγουν από τον τόπο τους. Η μαζική αυτή μετακίνηση ατόμων αποτελεί ένα δύσκολα διαχειρίσιμο πρόβλημα Δημόσιας Υγείας και προφανώς ένα λυπηρό γεγονός για τα άτομα που χάνουν το σπίτι τους.
  5. Ψυχική Υγεία → Όλα τα προαναφερθέντα προβλήματα (και προπάντων η κλιματική μετανάστευση) αποτελούν παράγοντες επιδείνωσης της Ψυχικής Υγείας ενός ατόμου. Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή αποτελεί και ανεξάρτητο παράγοντα που επηρεάζει την Ψυχική Υγεία. Οι καύσωνες (που καθίστανται ολοένα και συχνότεροι) συνδέονται με μία υπέρ το δέον αύξηση σε ψυχικά νοσήματα (και ειδικά στην αγχώδη διαταραχή), ενώ κατά μέσο όρο η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 1 βαθμό οδηγεί σε αύξηση κατά 2.2% της νοσηρότητας από ψυχικά νοσήματα. Με την έκπτωση της Ψυχικής Υγείας έχει συσχετιστεί ακόμη και η ρύπανση του αέρα.

Τι είναι το Planetary Health Report Card;
Το 2019 φοιτητές Ιατρικής από μερικά μεγάλα πανεπιστήμια των ΗΠΑ αποφάσισαν να ξεκινήσουν ένα φοιτητικό δίκτυο ώστε να ωθήσουν τα πανεπιστήμια τους στο να γίνουν πιο φιλικά προς το περιβάλλον και εν γένει πιο βιώσιμα, προωθώντας ενεργά προσπάθειες “πράσινης ανάπτυξης”. Το εργαλείο που επιλέχθηκε για αυτό τον σκοπό ήταν η σύνταξη μιας αναφοράς για την αξιολόγηση των πανεπιστημίων τους ως προς την περιβαλλοντική τους βιωσιμότητα. Η αναφορά αυτή αξιολογεί τα πανεπιστήμια ως προς 5 άξονες:

  • Πρόγραμμα Σπουδών
  • Διεπιστημονική έρευνα για το περιβάλλον και την υγεία
  • Κοινωνικός αντίκτυπος και άσκηση πίεσης για το περιβάλλον
  • Υποστήριξη φοιτητικών πρωτοβουλιών
  • Βιωσιμότητα πανεπιστημιακού Campus

Η αναφορά αυτή γρήγορα επεκτάθηκε εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιρλανδία, η Γερμανία και η Τουρκία και φέτος πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά και στην Ελλάδα. Το PHRC έχει πλέον επεκταθεί σε πάνω από 80 πανεπιστήμια, καθώς και σε άλλες σχολές επιστημών υγείας όπως φαρμακευτική και οδοντιατρική.

Μπορείτε να βρείτε τις αναφορές για τα πανεπιστήμια της Ελλάδας που συνέταξαν τα ενεργά μέλη της HelMSIC εδώ:
Ηράκλειο (Πανεπιστήμιο Κρήτης)
Θεσσαλονίκη (ΑΠΘ) 
Πάτρα (Πανεπιστήμιο Πατρών) 

Ο ρόλος της HelMSIC
Είναι εμφανές ότι η σχέση περιβάλλοντος και υγείας είναι πολύ σημαντική. Σε αυτά τα πλαίσια, η HelMSIC αναγνωρίζει τον ρόλο που έχουμε ως τρέχοντες φοιτητές Ιατρικής και μελλοντικοί επαγγελματίες υγείας και προσπαθεί να συνεισφέρει στην αντιμετώπιση αυτής της πολύ σημαντικής κρίσης δημόσιας υγείας. Το παγκόσμιο εγχείρημα του PHRC αποτελεί μία πολύ καλή ευκαιρία εκπαίδευσης στο ζήτημα, αλλά και εντοπισμού των προβλημάτων για αποτελεσματικότερη άσκηση πίεσης από τους φοιτητές προς τους φορείς της ακαδημαϊκής κοινότητας. Δεν είναι τυχαίο, ότι αρκετοί άξονες αξιολόγησης αφορούν την ιατρική εκπαίδευση, το πρόγραμμα σπουδών και την έρευνα, κάτι που φανερώνει τον καίριο ρόλο των ιατρικών σχολών στην προετοιμασία των φοιτητών για την επερχόμενη αυτή κρίση.

Είναι σημαντικό, σαν φοιτητές Ιατρικής να μην αδρανούμε απέναντι σε μία τόσο σημαντική κρίση Δημόσιας Υγείας. Για αυτό και η HelMSIC, μέσω του αντίστοιχου τομέα δράσης της, φροντίζει για την ενημέρωση των φοιτητών ιατρικής και προσπαθεί να εντοπίσει τα προβλήματα με την τρέχουσα κατάσταση.

Εάν θες και εσύ να βοηθήσεις μπορείς να μάθεις περισσότερα στις πηγές, καθώς και στην ιστοσελίδα του PHRC: https://phreportcard.org/ 

Συγγραφή Άρθρου:
 Φίλιππος Κουτσοδημητρόπουλος, Πανελλήνιος Υπεύθυνος Δημόσιας Υγείας 2022/23

Πηγές
https://www.earthday.org/history/
https://www.who.int/europe/health-topics/environmental-health#tab=tab_1
https://phreportcard.org/about/
https://unece.org/fileadmin/DAM/hlm/prgm/urbandevt/2016_Prague_side_events/side_event_SDGs/4_Racioppi.side_event_Prague.pdf
https://www.epa.gov/climateimpacts/climate-change-and-human-health
https://www.gavi.org/vaccineswork/five-key-links-between-climate-change-and-health?gad=1&gclid=CjwKCAjwrdmhBhBBEiwA4Hx5gywEhY95_sMTLkvCpPOpDAhft-bu9VJgS6ptZRzbzGuc9wRzX3QqjxoC_ZwQAvD_BwE
https://www.imperial.ac.uk/news/200355/more-deaths-from-yellow-fever-expected/
https://www.unep.org/interactive/air-pollution-note/?gclid=CjwKCAjwzuqgBhAcEiwAdj5dRll8oQMAwakC-7-crFDL0nVCoe7HWKsQ-ywSsYMMA59FV40hb6dfVBoCGVwQAvD_BwE
https://theconversation.com/heatwaves-worsen-mental-health-conditions-186759
https://www.cambridge.org/core/journals/the-british-journal-of-psychiatry/article/association-between-air-pollution-exposure-and-mental-health-service-use-among-individuals-with-first-presentations-of-psychotic-and-mood-disorders-retrospective-cohort-study/010F283B9107A5F04C51F90B5D5F96D6