Health Festival 2018 | Κοινωνικές Προεκτάσεις των Καρδιαγγειακών Νοσημάτων
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα σήμερα αποτελούν μείζον ιατρικό, αλλά και κοινωνικό πρόβλημα. Kατέχουν την πρώτη θέση στις αιτίες θανάτου τόσο στην Ευρώπη όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, με την Ελλάδα να συγκαταλέγεται πλέον στο κατάλογο των χωρών που πλήττονται περισσότερο. Παράλληλα η θεραπεία των ασθενών κοστίζει μεγάλα χρηματικά ποσά και απορροφά σημαντικό ποσοστό του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού σχεδόν σε όλες τις χώρες. Επομένως είναι απόλυτα κατανοητό γιατί η μείωση του φορτίου των καρδιαγγειακών νοσημάτων αποτελεί μία από τις προτεραιότητες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και πολλών εθνικών συστημάτων υγείας.
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν την μία εκ των δύο θεματικών επικέντρωσης του Health Festival 2018, το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ιατρικής για τη Δημόσια Υγεία, που θα πραγματοποιηθεί για πρώτη φορά 29 έως 31 Μαρτίου στη Θεσσαλονίκη. Οι φοιτητές Ιατρικής που θα συμμετέχουν θα έχουν την μοναδική ευκαιρία να εκπαιδευτούν σε αυτά, έχοντας τη δυνατότητα να αλληλεπιδράσουν με άλλους Φοιτητές Ιατρικής που θα συμμετέχουν στο Συνέδριο και επαγγελματίες Ιατρούς.
Η κατάσταση σε παγκόσμιο και ελληνικό επίπεδο
Οι καρδιαγγειακές παθήσεις (καρδιαγγειακά νοσήματα) σκοτώνουν 17,7 εκατομμυρίων ανθρώπων κάθε χρόνο, το 31% όλων των θανάτων παγκοσμίως. Ευθύνονται σχεδόν για το 50% των θανάτων, προκαλώντας πάνω από 4,3 εκατομμύρια θανάτους κάθε έτος στην Ευρώπη. Υπολογίζεται πως ευθύνονται για περισσότερους θανάτους απ’ ότι όλες οι μορφές καρκίνου μαζί.
Η θνησιμότητα και η επίπτωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων διαφοροποιούνται μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε. Συγκεκριμένα, παρουσιάζουν μείωση στις περισσότερες χώρες της Βόρειας, Νότιας και Δυτικής Ευρώπης και είτε αυξάνουν είτε μειώνονται με βραδύτερο όμως ρυθμό στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Αυτό αποδίδεται στην οργανωμένη δράση που έχουν αναλάβει και στις πολιτικές που έχουν εφαρμόσει οι χώρες αυτές εστιάζοντας στην πρόληψη και στην καταπολέμηση των σημαντικότερων παραγόντων κινδύνου.
Η θνησιμότητα από ισχαιμική καρδιοπάθεια, σε αντίθεση με ότι συνέβη στις περισσότερες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, σημείωσε διαχρονικά αύξηση στην Ελλάδα. Σε σύγκριση με τα ευρωπαϊκά δεδομένα, η Ελλάδα φαίνεται να παρουσιάζει έναν ιδιαίτερα υψηλό δείκτη θνησιμότητας από παθήσεις των εγκεφαλικών αγγείων. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αποτελέσματα μελέτης του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας (ΕΛ.Ι.ΚΑΡ.), σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα, όπως το κάπνισμα, υπερχοληστερολαιμία, υπέρταση και σακχαρώδης διαβήτης. Η μελέτη έδειξε πως ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η αύξηση του καπνίσματος των γυναικών κάτω των 50 ετών με το 45% των καπνιστών είναι κάτω των 50 ετών. Ένας στους πέντε Έλληνες είναι παχύσαρκος. ενώ το 40% των ενηλίκων είναι υπέρβαροι και τα ¾ αυτών δηλώνουν πεπεισμένοι ότι έχουν φυσιολογικό βάρος. Μόλις το 8% των ερωτηθέντων θεωρεί την παχυσαρκία ως παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα. Μόνο το 50% γνώριζε ότι έχει υψηλά επίπεδα χοληστερίνης.
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα μέχρι σήμερα θεωρούνταν μάστιγα των δυτικών κοινωνιών και αποτέλεσμα της βιομηχανοποίησης, της αστικοποίησης και της υιοθέτησης συγκεκριμένου αστικού τρόπου ζωής, όπως κάπνισμα, διατροφή (φτωχή σε φρέσκα φρούτα και φυτικές ίνες, πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι), έλλειψη φυσικής δραστηριότητας που συνιστούν και τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου των αντίστοιχων νοσημάτων.
Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Ενώ στις ανεπτυγμένες χώρες τόσο η επίπτωση, όσο και η θνησιμότητα παρουσιάζει τάσεις μείωσης λόγω της πρόληψης, της έγκαιρης διάγνωσης και της θεραπείας, στις αναπτυσσόμενες χώρες τα καρδιαγγειακά νοσήματα όχι μόνο έχουν αρχίσει να αυξάνονται, αλλά αποτελούν σημαντικό νοσολογικό φορτίο σε τέτοιο βαθμό που η ετήσια αναφορά του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για το τα χαρακτήρισε ως «υποτιμημένη παγκόσμια απειλή». Επίσης, η επίπτωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων αλλάζει και κατά τη μετακίνηση πληθυσμών από τις αναπτυσσόμενες χώρες στο δυτικό κόσμο. Η μετανάστευση αλλάζει τις συνήθειες και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων, οι οποίοι υιοθετούν το δυτικό πρότυπο ζωής, αλλά λόγω της κοινωνικοοικονομικής τους κατάστασης δεν έχουν την ίδια πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, στην πληροφόρηση και στην εκπαίδευση.
Οικονομικές Διαστάσεις
Η περίθαλψη ασθενών με καρδιαγγειακά νοσήματα είναι μακροχρόνια και δαπανηρή. Επίσης, η νόσος πλήττει κυρίως ανθρώπους μέσης ηλικίας που βρίσκονται στην πιο παραγωγική φάση της ζωής τους, αποστερώντας τους από τις -εξαρτώμενες από αυτούς- οικογένειές τους και υπονομεύοντας την οικονομία και την ανάπτυξη των κρατών, λόγω της αποστέρησης πολύτιμου ανθρώπινου δυναμικού. Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες ποσοτικοποίησης των ανωτέρω μεγεθών, το κόστος όμως της ανθρώπινης ζωής είναι ανεκτίμητο.
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα κοστίζουν στην ευρωπαϊκή οικονομία 192 δισεκατομμύρια Ευρώ ετησίως. Από τα λίγα στοιχεία που διαθέτουμε για τη χώρα μας, τα καρδιαγγειακά νοσήματα απορροφούν το 10% των συνολικών δαπανών υγειονομικής περίθαλψης το οποίο αντιστοιχεί σε σχεδον 2 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Το ένα τέταρτο της φαρμακευτικής δαπάνης αφορά σκευάσματα για καρδιαγγειακά νοσήματα που ισοδυναμεί σε 1,5 δις. ευρώ το χρόνο.
Οι απώλειες παραγωγικότητας λόγω της θνησιμότητας και νοσηρότητας των καρδιαγγειακών παθήσεων, κοστίζουν στην Ε.Ε. άνω των 35 δις Ευρώ, αντιπροσωπεύοντας το 21% του συνολικού κόστους των παθήσεων, με περίπου τα δύο τρίτα αυτού του κόστους λόγω του θανάτου (24.4 δις Ευρώ) και το ένα τρίτο λόγω της ασθένειας (10.8 δις Ευρώ), ατόμων παραγωγικής ηλικίας.
Παγκόσμια και εθνικά σχέδια δράσης των φορέων Υγείας
Ο Παγκόσμιος οργανισμός Υγείας (WHO) έχει θεσπίσει ένα σχέδιο δράσης προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής και να μειωθεί η νοσηρότητα και η θνησιμότητα των ατόμων με καρδιαγγειακά. Βασικός γνώμονας του σχεδίου αυτού αποτέλεσε το γεγονός ότι το 80% των πρόωρων θανάτων προκαλουμένων από καρδιακά νοσήματα και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, θα μπορούσαν να αποφευχθούν με υγιεινή διατροφή, συστηματική φυσική δραστηριότητα και διακοπή του καπνίσματος. Επομένως το σχέδιο δράσης στοχεύει κυρίως στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών. Ένας από τους δύο βασικούς άξονες για αυτό είναι η αλλαγή συμπεριφοράς των ατόμων, υιοθετώντας υγιεινότερο τρόπο διαβίωσης με συστηματική άσκηση, διακοπή καπνίσματος και αποφυγή του παθητικού καπνίσματος, με υγιεινότερες διατροφικές συνήθειες, κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, αποφυγή τροφών πλούσιων σε λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι και διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους.
Με βάση τα παραπάνω στοιχεία διαμορφώνεται και το ελληνικό σχέδιο δράσης με κύριους άξονες .
- Την πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων.
- Την αποδοτική και ποιοτική λειτουργία των υπηρεσιών που εμπλέκονται στην πρόληψη, θεραπεία και αποκατάσταση των καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Οι παγκόσμιες αυτές κατευθύνσεις, υποδεικνύουν έμμεσα και ποιες θα έπρεπε να είναι οι προτεραιότητες εκπαίδευσης των φοιτητών Iατρικής οι οποίοι στο μέλλον θα επανδρώσουν το σύστημα υγείας και θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τις ασθένειες αυτές στην καθημερινή ιατρική πράξη. Θα είναι εκείνοι που εκτός από την αυτονόητη παροχή ιατρικής φροντίδας οφείλουν να ενημερώσουν τα άτομα και να τα κινητοποιήσουν ώστε να πετύχουν την αλλαγή της συμπεριφοράς τους και την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής μειώνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νόσων.
Είναι καίριας σημασίας οι φοιτητές Ιατρικής να αντιληφθούν και τον κοινωνικό τους ρόλο και να συνειδητοποιήσουν ότι είναι χρέος τους να φροντίσουν για την συνεχή και ολιστική εκπαίδευση τους και να δραστηριοποιηθούν σε ζητήματα Δημόσιας Υγείας. Αν αναλογιστεί κανείς πόσοι άνθρωποι ασθενούν και χάνουν εν τέλει την ζωή τους από καρδιαγγειακά νοσήματα αλλά και πως οι περισσότεροι παράγοντες που τα προκαλούν μπορούν να προληφθούν είναι εύκολο να καταλάβει πόσο σημαντική είναι η ενημέρωση και η εκπαίδευση των φοιτητών ιατρικής για αυτά τα ζητήματα.