Πρόσβαση στην Υγεία | Άτομα με Αναπηρία 

Γνωρίζεις τα δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία στην Ελλάδα; Μήπως οι άνθρωποι αυτοί αντιμετωπίζουν προβλήματα τόσο στο κοινωνικό τους περιβάλλον όσο και κατά την πρόσβαση τους στην Υγεία; 

Ως Άτομα με Αναπηρίες (ΑμεΑ) νοούνται τα άτομα με μακροχρόνιες σωματικές, ψυχικές, νοητικές ή αισθητηριακές δυσχέρειες, οι οποίες σε αλληλεπίδραση με διάφορα εμπόδια, ιδίως θεσμικά, περιβαλλοντικά ή εμπόδια κοινωνικής συμπεριφοράς, δύνανται να παρεμποδίσουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή των ατόμων αυτών στην κοινωνία σε ίση βάση με τους άλλους.[1]

Στην Ελλάδα ζουν περίπου 1 εκατομμύριο άτομα με αναπηρία.[2]

Το Δικαίωμα των ΑμεΑ στην Υγεία

Σε θεσμικό επίπεδο, τόσο το Κράτος, όσο και η διεθνής κοινότητα αντιλαμβάνεται την ευαλωτότητα των ατόμων με αναπηρία, κατοχυρώνοντας τα δικαιώματά τους με νόμους και συμβάσεις. Ειδικά για την πρόσβαση στην υγεία, υπάρχει καθολική συμφωνία πως πρέπει να λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπιση των ιδιαίτερων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα ΑμεΑ.

Στην Ελλάδα, τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία καθορίζονται και στο Σύνταγμα. Πιο συγκεκριμένα, στην παράγραφο 3 του άρθρου 21 αναγράφεται: “Tο Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων”.[3]

Με την Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία του ΟΗΕ καθιερώθηκαν τα δικαιώματα των ΑμεΑ και σε διεθνές επίπεδο. Το άρθρο 25 αφορά την υγεία και αναφέρει: “Τα Κράτη Μέλη αναγνωρίζουν το δικαίωμα των ΑμεΑ στην απόλαυση του υψηλότερου προσδοκώμενου προτύπου υγείας χωρίς διάκριση με βάση την αναπηρία (…) ”.[4]

Εμπόδια στην πρόσβαση στην υγεία

Παρά την θεσμική κατοχύρωση του δικαιώματος στην υγεία, στην καθημερινότητα, τα ΑμεΑ έρχονται αντιμέτωπα με αρκετούς παράγοντες που δεν επιτρέπουν την πλήρη ικανοποίηση των ιατρικών τους αναγκών. Στα εμπόδια στην πρόσβαση στις υγειονομικές υπηρεσίες συμπεριλαμβάνονται[5]:

  • Κόστος των υπηρεσιών και της μετακίνησης
  • Διαθεσιμότητα υπηρεσιών
  • Φυσικά εμπόδια
  • Ελλιπής ενημέρωση και δεξιότητες ιατρικού προσωπικού
  • Περιορισμένες δυνατότητες αυτοεξυπηρέτησης

Σημαντικό εμπόδιο στην πρόσβαση στην υγεία αποτελεί η περιορισμένη διαθεσιμότητα υπηρεσιών, αφού δεν είναι παντού διαθέσιμες κατάλληλες δομές υγείας για τα ΑμεΑ. Πολλές έρευνες αναδεικνύουν μεγάλο ποσοστό ανικανοποίητων ιατρικών αναγκών, εξαιτίας μη διαθεσιμότητας υπηρεσιών, ειδικά στην επαρχιακές και απομακρυσμένες περιοχές. Σε πολλές δομές υπάρχει σημαντική έλλειψη σε φάρμακα, ιατρικό προσωπικό και διαθεσιμότητα διαγνωστικών εξετάσεων ή ειδικού εξοπλισμού. Ακόμα, τα άτομα με αναπηρία έρχονται αντιμέτωπα με φυσικά εμπόδια, όπως η άνιση πρόσβαση στις δομές υγείας (νοσοκομεία, κέντρα υγείας κλπ), ο μη προσβάσιμος ιατρικός εξοπλισμός, η ελλιπής σηματοδότηση, οι στενές είσοδοι, τα εσωτερικά σκαλοπάτια, οι μη ειδικά διαμορφωμένες τουαλέτες, και οι μη προσβάσιμοι χώροι στάθμευσης.[5]

Επίσης, ενδέχεται να έρθουν αντιμέτωπα με οικονομικά εμπόδια, καθώς το κόστος τόσο των παρεχόμενων υπηρεσιών, όσο και της μετακίνησης προς τις δομές υγείας, αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα για την απρόσκοπτη πρόσβαση τους στην υγεία. Ειδικά για τους ανθρώπους που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές, τα έξοδα για τις μετακινήσεις από και προς τα αστικά κέντρα, στα οποία βρίσκονται οι αντίστοιχες ιατρικές υπηρεσίες, καθιστούν την πρόσβαση στην υγεία ιδιαίτερα δύσκολη.[6]

Επιπλέον, οι ελλιπείς δεξιότητες και ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας αποτελεί άλλο ένα πρόβλημα, που καθιστά τα άτομα με αναπηρία δύο φορές πιθανότερο να δηλώσουν πως οι υπηρεσίες των επαγγελματιών υγείας δεν ικανοποιούν τις ανάγκες τους, τέσσερις φορές πιθανότερο να δηλώσουν πως τους φέρονται με άσχημο τρόπο και σχεδόν τρεις φορές πιο πιθανό να αναφέρουν πως τους αρνούνται την παροχή φροντίδας.[5] Τέλος, η πιθανή εξάρτηση από άλλους για οικονομική στήριξη, μεταφορά από και προς τις δομές υγείας, βοήθεια στην επικοινωνία κ.α. αποτελεί επίσης παράγοντα που μπορεί να αποτρέψει κάποιο άτομο από την πρόσβαση στην υγεία.[6]

Προχωρώντας μπροστά

Τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν αρκετά εμπόδια στην πρόσβαση στην έγκαιρη και επαρκή ιατρική περίθαλψη. Για την πρακτική κατοχύρωση των δικαιωμάτων των ΑμεΑ, και ειδικά του δικαιώματος στην υγεία, είναι καίρια η συνεργασία του Κράτους με τον ΠΟΥ, και η εναρμόνιση με τις συστάσεις και τις οδηγίες του ΟΗΕ.[7][8]

Ακόμα, είναι εξαιρετικής σημασίας η ένταξη της αναπηρίας ως παράγοντα στις επιστημονικές έρευνες, προκειμένου να συλλεχθούν περισσότερα δεδομένα. Η ύπαρξη εμπεριστατωμένων δεδομένων σχετικά με τα άτομα με αναπηρία είναι απαραίτητη για την ταυτοποίηση των προκλήσεων που τα άτομα αυτά αντιμετωπίζουν, και αποτελεί τη βάση για την δόμηση πολιτικών υγείας που να λαμβάνουν υπόψη τις ελλείψεις του υπάρχοντος θεσμικού και νομικού πλαισίου, πετυχαίνοντας καταπολέμηση του αποκλεισμού και την απαλοιφή του στίγματος.[9]

Η ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών υγείας σχετικά με τα εμπόδια και τις δυσκολίες που βιώνουν τα άτομα με αναπηρία, αποτελεί βασικό στοιχείο κάθε προσπάθειας κατάρριψης αυτών των εμποδίων. Εξίσου σημαντική είναι και η κατάλληλη εκπαίδευση των φοιτητών ιατρικής, και η διαρκής ανάπτυξη δεξιοτήτων των ιατρών, με την ενσωμάτωση των αναγκών και προβλημάτων των ΑμεΑ στην ιατρική εκπαίδευση.[10]

Η πρόσβαση στην υγεία, αν και θεσμικά κατοχυρωμένη, συχνά δεν αποτελεί δικαίωμα, αλλά προνόμιο. Έτσι, πολλές ευάλωτες κοινωνικές ομάδες όπως τα άτομα με αναπηρία, ενώ έχουν ιδιαίτερη ανάγκη τις υπηρεσίες υγείας, σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι σε θέση να καλύψουν αυτές τις ανάγκες. Όλοι μας, λοιπόν, πρέπει να ενωθούμε για να διαφυλάξουμε αυτό το αναφαίρετο δικαίωμα, και να εξασφαλίσουμε σε αυτούς που έχουν περισσότερο ανάγκη Πρόσβαση στην Υγεία.

Βιβλιογραφία

[1]http://www.opengov.gr/ypep/?p=606
[2]https://www.moh.gov.gr/articles/news/2076-pagkosmia-hmera-atomwn-me-eidikes-anagkes
[3]https://www.hellenicparliament.gr/Vouli-ton-Ellinon/To-Politevma/Syntagma/article-21/
[4]https://unric.org/el/%CF%83%CF%8D%CE%BC%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B1-%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%B1%CF%84%CF%8C%CE%BC%CF%89%CE%BD-%CE%BC-2/
[5]https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/disability-and-health
[6]https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12889-020-08691-9
[7]https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/199544/9789241509619_eng.pdf;jsessionid=C3AE08F618D41707E4DE645E54E3EC69?sequence=1
[8]https://www.un.org/development/desa/disabilities/wp-content/uploads/sites/15/2019/03/UNDIS_20-March-2019_for-HLCM.P.pdf
[9]https://www.mdpi.com/2071-1050/11/11/3091/pdf
[10]https://dsq-sds.org/article/view/883/1058

Συγγραφή:
Γιώργος Αθανασιάς, Τοπικός Υπεύθυνος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Ειρήνη 2020/2021

Επιμέλεια:
Μυρτώ Δρίκου, Πανελλήνια Υπεύθυνη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Ειρήνη 2020/2021