Πρόσβαση στην Υγεία | Άστεγοι
Γνωρίζεις τα δικαιώματα και τις παροχές υγείας που προσφέρονται σε ανθρώπους χωρίς στέγη; Άραγε επαρκούν ή παραβιάζεται το δικαίωμά τους στην Υγεία;
Δυστυχώς, ύστερα από στατιστικές μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια γίνεται αντιληπτό ότι τα ποσοστά των πολιτών που ζουν χωρίς στέγη και εργασία αυξάνονται διαρκώς τόσο στην Ελλάδα όσο και σε παγκόσμια εμβέλεια. Όπως φαίνεται, λόγω της πτώσης της οικονομίας και της πανδημίας Covid-19 όλο και περισσότεροι άνθρωποι χάνουν τις εργασίες τους και αδυνατούν να συντηρούν όχι μόνο την οικογένειά τους, αλλά και την ίδια τους τη στέγη.
Ο αριθμός των αστέγων στην Ευρώπη έχοντας αυξηθεί κατά 70% τα τελευταία 10 χρόνια, ανέρχεται περίπου στις 700.000. Το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα της στέγασης καταπατάται, ενώ διακυβεύεται τόσο η σωματική, όσο και η ψυχική υγεία των ανθρώπων αυτών.
Πώς ορίζεται η ευπαθής κοινωνικά ομάδα των αστέγων στην Ελλάδα;
Ως άστεγοι, ορίζονται όλα τα άτομα που διαμένουν νόμιμα στη χώρα και είτε διαβιούν στο δρόμο είτε φιλοξενούνται προσωρινά σε ξενώνες, ιδρύματα, κλειστές δομές άλλοτε σε κατάλληλα και άλλοτε σε ακατάλληλα καταλύματα. Πιο συγκεκριμένα, τα άτομα αυτά στερούνται τις αναγκαίες συνθήκες επιβίωσης, όπως είναι η τροφή, οι βασικές υπηρεσίες ύδρευσης και ηλεκτροδότησης.
Τι δομές παροχής υπηρεσιών υπάρχουν για την υποστήριξή τους;
Για την προαγωγή της ψυχικής και σωματικής υγείας καθώς και την κοινωνική επανένταξη των ανθρώπων αυτών οργανώνονται προγράμματα και δομές παροχής υπηρεσιών είτε από το Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας είτε από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ).
Ωφελούμενοι των παροχών αυτών είναι άστεγοι ημεδαποί, μετανάστες και άλλες ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, π.χ. Ρομά, που έχουν καταγραφεί από τις κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων ή των Κέντρων Κοινότητας ή κάνουν χρήση υπνωτηρίων, ξενώνων μεταβατικής φιλοξενίας και ξενώνων γυναικών θυμάτων βίας, που λειτουργούν στους δήμους.
Τα «Ανοιχτά Κέντρα Ημέρας Αστέγων» (ΑΚΗΑ) κατατάσσονται στις Δομές Παροχής Υπηρεσιών σε Αστέγους και οργανώνονται από το Υπουργείο. Τα Κέντρα αυτά προσφέρουν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης, σίτισης, πρωτοβάθμιας υγειονομικής φροντίδας, ατομικής φροντίδας και υγιεινής ακόμα και υπηρεσίες διασύνδεσης των ωφελουμένων με υπηρεσίες στέγασης, νομικής συνδρομής, συμβουλευτικής, υγείας, πρόνοιας, κοινωνικής και εργασιακής επανένταξης. Η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, τα Τρίκαλα και η Κέρκυρα συγκαταλέγονται στις πόλεις που παρέχουν τις συγκεκριμένες δομές. Η λειτουργία τους μπορεί να διαφέρει από πόλη σε πόλη και κυμαίνεται από 2-3 ημέρες έως και ολόκληρη την εβδομάδα.
Ακόμη, ένα πρόγραμμα που πραγματοποιείται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα είναι το πρόγραμμα «Στέγαση και Εργασία για τους αστέγους» και χρηματοδοτείται από τη Γενική Γραμματεία Πρόνοιας, του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Στους ωφελούμενους αυτού του προγράμματος συμπεριλαμβάνονται:
- Οικογένειες και άτομα που φιλοξενούνται σε Ξενώνες Μεταβατικής Φιλοξενίας Αστέγων και Υπνωτήρια.
- Οικογένειες και άτομα που έχουν καταγραφεί από τις κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων ως άστεγοι που διαβιούν στο δρόμο ή σε ακατάλληλα καταλύματα.
- Γυναίκες που φιλοξενούνται σε Ξενώνες Γυναικών Θυμάτων Βίας και δεν έχουν πρόσβαση σε κατοικία.
- Ατομα που φιλοξενούνται σε Ξενώνες Προσωρινής Φιλοξενίας Μονάδων Κοινωνικής Επανένταξης Πιστοποιημένων Θεραπευτικών Προγραμμάτων Εξαρτημένων Ατόμων και δεν έχουν πρόσβαση σε κατοικία.
Το πρόγραμμα αυτό αποσκοπεί στην επιδότηση ενοικίου για διάστημα 24 μηνών και την κάλυψη δαπανών για οικοσκευή, σε υπηρεσίες ενεργοποίησης, κατάρτισης και προώθησης στην εργασίας και στην παροχή υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής στήριξης.
Για την εισαγωγή των ωφελούμενων στις Δομές αυτές πραγματοποιούνται κλινικές εξετάσεις σε Δομές του Πρωτοβάθμιου Εθνικού Δικτύου Υγείας (ΠΕΔΥ) και στα Δημοτικά Ιατρεία, στα οποία εξυπηρετούνται με προτεραιότητα. Αν διαγνωσθούν προβλήματα υγείας, τους παρέχεται η απαραίτητη υγειονομική περίθαλψη.
Επιπλέον αξίζει να αναφερθεί η σημαντική προσφορά των Γιατρών του Κόσμου, οι οποίοι πραγματοποιούν το έργο «Υπνωτήριο Αστέγων» στο Δήμο Αθηναίων από το 2014 με συγχρηματοδότηση από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αττικής. Συγκεκριμένα, τα Υπνωτήρια είναι δομές άμεσης φιλοξενίας που λειτουργούν μόνο κατά τη διάρκεια της νύχτας, προσφέροντας υπηρεσίες διανυκτέρευσης, ατομικής φροντίδας και υγιεινής, ψυχοκοινωνικής στήριξης και διασύνδεσης με υπηρεσίες στέγασης, ψυχολογικής υποστήριξης, νομικής συνδρομής, συμβουλευτικής, υγείας, πρόνοιας και κοινωνικής επανένταξης σε ανθρώπους που στερούνται το αναγκαίο αγαθό της στέγασης. Το έργο αυτό στοχεύει τόσο στην παροχή βασικών αναγκών με σκοπό τη βελτίωση της ζωής των αστέγων όσο και στην πρόληψη του φαινομένου του κοινωνικού αποκλεισμού.
Άστεγοι και Covid-19 στην Ελλάδα
Τον περασμένο Δεκέμβριο, στο δήμο Αθηναίων ομάδες του Κέντρου Υποδοχής και Αλληλεγγύης του Δήμου Αθηναίων (ΚΥΑΔΑ) σε συνεργασία με νοσηλευτικό προσωπικό που προσέφερε η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας πραγματοποίησαν rapid tests και θερμομετρήσεις σε αστέγους με σκοπό τη μεταφορά επιβεβαιωμένων κρουσμάτων σε νοσοκομεία αναφοράς της πόλης. Ωστόσο, όπως καταγράφηκε, τα αποτελέσματα ήταν αρνητικά.
Παράλληλα, σε δελτίο τύπου καταγράφηκε η ανίχνευση ασθενή με λοίμωξη από Covid-19, ο οποίος διέμενε στο Ανοικτό Κέντρο Ημέρας Αστέγων του Πειραιά, το οποίο φιλοξενεί 130 άτομα. Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) ενημερώθηκε από την Unesco Πειραιώς και Νήσων, με αποτέλεσμα να νοσηλευτεί σε νοσοκομείο της Αττικής και να πραγματοποιηθεί έλεγχος σε όλους τους ωφελούμενους αστέγους και στο προσωπικό.
Η υποστήριξη των Γιατρών του Κόσμου έγινε αντιληπτή και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς αφού κατέγραψαν τα σημεία συγκέντρωσης των αστέγων σε Αθήνα και Πειραιά, οργάνωσαν ομάδες πεδίου (street work). Οι ομάδες αυτές μοίρασαν kit υγιεινής με σαπούνι, απολυμαντικά χεριών, γάντια και μάσκες και ταυτόχρονα παρείχαν πληροφορίες για τον κορωνοϊό σε άτομα που δεν έχουν πρόσβαση στην δημόσια ενημέρωση. Επιπλέον, τα Πολυϊατρεία σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη έχοντας ως στόχο την ελάττωση του συνωστισμού και την άμεση παροχή φροντίδας στα άτομα που χρειάζονται βοήθεια, προσάρμοσαν κατάλληλα το πρόγραμμα και τη λειτουργία τους για την περίοδο αυτή.
Συμπερασματικά, γίνεται αντιληπτό ότι η ενίσχυση δομών και προγραμμάτων, όπως τα παραπάνω, από φοιτητές ιατρικής είναι πολύτιμη και μπορεί να βοηθήσει τόσο στην λειτουργία τους όσο και στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όλων.
Ρόλος του φοιτητή Ιατρικής
Κάθε φοιτητής ιατρικής ως μελλοντικός επαγγελματίας υγείας έχει τη δυνατότητα να συνεισφέρει με το έργο του στη μείωση, ακόμα και την εξάλειψη ποικίλων προβλημάτων που υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής των αστέγων και σε συνέχεια την πρόσβασή τους στην Υγεία. Πρωταρχικός στόχος όλων οφείλει να είναι η ενημέρωση τόσο για φαινόμενα της καθημερινότητας στα οποία καταπατούνται πολλά από τα δικαιώματα ανθρώπων που στερούνται το θεμελιώδες αγαθό της σταθερής στέγασης, όσο και για τις διάφορες Δομές Παροχής Υπηρεσιών. Κατακτώντας τις παραπάνω πληροφορίες μπορεί ο καθένας να μεταλαμπαδεύσει τη γνώση του, συζητώντας με άτομα του περιβάλλοντός του, για παράδειγμα στη σχολή ή στο νοσοκομείο, ώστε να ενισχυθεί η αναγνώριση του προβλήματος και η ευαισθητοποίηση όλων. Η συνάντηση και η επικοινωνία με αστέγους μπορεί να συμβάλλει στην υποστήριξή τους καθώς και στην εξάλειψη του στίγματος και της κοινωνικής περιθωριοποίησης των ατόμων αυτών. Μία ακόμη σημαντική πρωτοβουλία αποτελεί η αναζήτηση ευκαιριών εμπλοκής τόσο σε δομές παροχής υπηρεσιών του κράτους όσο και σε δράσεις Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Με τη συμμετοχή αυτή καθένας μπορεί να αποκομίσει ανεκτίμητες εμπειρίες, που μελλοντικά θα συμβάλλουν στην ίση πρόσβαση όλων των ανθρώπων στην υγεία και ειδικότερα των ευπαθών ομάδων, οι οποίες διεκδικούν καθημερινά πολλά από τα δικαιώματα τους, συμπεριλαμβανομένου της Υγείας.
Βιβλιογραφία
[1]https://www.in.gr/2020/11/28/greece/astegoi-oi-aoratoi-anthropoi-pou-zoun-anamesa-mas-2/
[2]http://www.taxhorizon.club/el/%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7-3256
[3]https://www.iefimerida.gr/ellada/pylones-programmatos-stegasi-kai-ergasia-gia-toys-astegoys
[4]http://www.socialattica.gr/eidi-domis/anoikta-kentra-imeras-astegon-akia
[5]https://www.iefimerida.gr/ellada/pylones-programmatos-stegasi-kai-ergasia-gia-toys-astegoys
[6]https://www.iefimerida.gr/ellada/dimos-athinaion-rapid-test-gia-koronoio-astegoys
[7]https://eody.gov.gr/o-eody-dipla-sto-anoikto-kentro-imeras-astegon-amesi-antapokrisi-stin-ekklisi-tis-unesco-peiraios-kai-nison/?print=print
[8]https://mdmgreece.gr/missions/stin-ellada/kinonikes-domes/ipnotirio-astegon/
[9]https://www.iatronet.gr/eidiseis-nea/perithalpsi-asfalisi/news/55147/oi-draseis-twn-giatrwn-toy-kosmoy-kata-toy-korwnoioy.html
Συγγραφή:
Έλενα Λιγκάρου, Τοπική Υπεύθυνη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Ειρήνη 2020/21
Επιμέλεια:
Μυρτώ Δρίκου, Πανελλήνια Υπεύθυνη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Ειρήνη 2020/21