Πρόσβαση στην Υγεία | Μετακινούμενοι Πληθυσμοί 

Ποια είναι τα δικαιώματα προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα; Λαμβάνει η συγκεκριμένη ευπαθής ομάδα αξιοπρεπείς παροχές Υγειονομικής Περίθαλψης ή μήπως παραβιάζεται το θεμελιώδες δικαίωμά τους στην Υγεία;

Από το 2014 στη χώρα μας έφτασαν περισσότεροι από 1.250.000 πρόσφυγες και μετανάστες.[1] Το φαινόμενο αυτό αποτελεί πηγή σημαντικών κοινωνικών μεταβολών, έχοντας συμβάλλει πρωτίστως στην αλλαγή της πληθυσμιακής σύνθεσης της χώρας.

Οι μετακινούμενοι πληθυσμοί, αποτελούν μια ιδιαίτερα ευάλωτη κοινωνική ομάδα, και έρχονται συχνά αντιμέτωποι με αυξημένο κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού. Η ισότιμη πρόσβαση προσφύγων και μεταναστών στην υγεία είναι καθοριστικός παράγοντας για την ένταξή τους, και την πρόληψη των ανισοτήτων.[2]

Εμπόδια στην Πρόσβαση στην Υγεία

Οι πρόσφυγες, οι αιτούντες άσυλο και οι μετανάστες έρχονται αντιμέτωποι με πολλά εμπόδια στην πρόσβαση στην υγεία, όπως:[3]

  • Νομικές και γραφειοκρατικές δυσκολίες στη διαδικασία απόκτησης των απαραίτητων εγγράφων
  • Οικονομική αδυναμία κάλυψης των εξόδων για τις παρεχόμενες υπηρεσίες
  • Μη επαρκής ενημέρωση για τα δικαιώματα τους όσον αφορά την πρόσβαση στην υγεία
  • Γλωσσικές εμπόδια στην επικοινωνία με το ιατρικό και υγειονομικό προσωπικό
  • Στερεότυπα και προκαταλήψεις από τους επαγγελματίες υγείας
  • Φόβος και προκατάληψη απέναντι στη λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών

Στην Ελλάδα, οι μετανάστες που κατοικούν νόμιμα στη χώρα έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους έλληνες πολίτες όσον αφορά την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Παρόλα αυτά, μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού των μεταναστών εκφράζει πως οι υπηρεσίες υγείας δεν καλύπτουν όλες τους τις ανάγκες, με κυριότερα αίτια τη μεγάλη αναμονή στα νοσοκομεία, τη δυσκολία επικοινωνίας με τους επαγγελματίες υγείας, το υψηλό κόστος της περίθαλψης, η πολυπλοκότητα του συστήματος και η ελλιπής γνώση των διαθέσιμων υπηρεσιών υγείας. Σε αυτά προστίθενται οι πολιτισμικές διαφορές και η κοινωνικοοικονομική τους θέση, που δυσκολεύουν την πρόσβαση στην κατάλληλη πληροφόρηση και ιατρικές υπηρεσίες. Ακόμα, οι επαγγελματίες υγείας συχνά δεν είναι ευαισθητοποιημένοι σχετικά με τις σύνθετες ανάγκες των μεταναστών.[3] Οι μετανάστες χωρίς έγγραφα βρίσκονται σε ακόμα πιο ευάλωτη θέση, καθώς δεν έχουν πρόσβαση στις δημόσιες δομές υγείας, παρά μόνο σε επείγουσες περιπτώσεις, ή όταν η ζωή τους βρίσκεται σε κίνδυνο.[4]

Αντίστοιχα, τα άτομα που έχουν αιτηθεί για άσυλο και αναμένουν επιβεβαίωση της αναγνώρισής τους ως αιτούντες άσυλο, έχουν πρόσβαση στην υγεία μόνο σε επείγουσες καταστάσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι η διαδικασία του ασύλου μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες, και το ποσοστό αποδοχής είναι αρκετά μικρό. Στις 11 Ιουλίου 2019 εκδόθηκε Εγκύκλιος του Υπουργείου Εργασίας, σύμφωνα με την οποία, οι αιτούντες άσυλο πρακτικά δεν μπορούν να εκδώσουν ΑΜΚΑ, έγγραφο ως τότε απαραίτητο για την πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας. Από την 1 Απριλίου 2020, οι αιτούντες άσυλο λαμβάνουν, κατά την αναγνώρισή τους, Προσωρινό Αριθμό Ασφάλισης και Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού (ΠΑΑΥΠΑ), ο οποίος τους παρέχει δωρεάν πρόσβαση στη βασική ιατρική, φαρμακευτική και νοσοκομειακή φροντίδα.[5] Ωστόσο η πλήρης αξιοποίηση αυτής της παροχής πολλές φορές δεν είναι εφικτή, διότι παρόλο που το προσωπικό του ΕΟΔΥ έχει αυξηθεί, τα χαρακτηρισμένα από σοβαρό υπερπληθυσμό Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης στα νησιά και στον Έβρο εξακολουθούν να υφίστανται ελλείψεις σε ιατρικό προσωπικό και διερμηνείς, γεγονός που παρακωλύει σημαντικά την παροχή ιατρικών υπηρεσιών και ψυχοκοινωνικής στήριξης.[6]

Το 37% των προσφύγων και μεταναστών που δέχθηκε η χώρα μας τα τελευταία χρόνο είναι παιδιά, τα οποία, εκτίθενται σε διαρκείς κινδύνους προστασίας, εξαιτίας ανεπαρκούς ασφάλειας, υπερσυνωστισμού και ανεπαρκών συνθηκών στους χώρους υποδοχής, καθώς και λόγω μακρών διαδικασιών ασύλου για την επανένωση οικογενειών, κάτι το οποίο επίσης έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχοκοινωνική τους κατάσταση.[7] Για αυτό είναι σημαντικό να υπάρχουν ειδικά πρωτόκολλα για τις διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης των παιδιών, ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι ειδικές ιατρικές ανάγκες και προστασία που χρειάζονται.[8]

Ένα χέρι βοηθείας

Σε πολλές δομές φιλοξενίας, προκειμένου να υποστηρίξουν τις υγειονομικές υπηρεσίες του Κράτους, συχνά εμπλέκονται οργανισμοί και μη-κυβερνητικές οργανώσεις, όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα και οι Γιατροί του Κόσμου. Ακόμα, πολλοί φορείς συνεισφέρουν σε διαφορετικούς τομείς, παρέχοντας νομική καθοδήγηση, στέγη και τροφή. Όλη η παρεχόμενη βοήθεια έχει αισθητό αποτέλεσμα στην κατάσταση διαβίωσης των πληθυσμών που φιλοξενούνται στα κέντρα υποδοχής.[9]

Ακόμα, λειτουργούν φορείς οι οποίοι έχουν ελεγκτικό και επικουρικό ρόλο. Βρίσκονται στις δομές προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι τηρούνται οι απαραίτητες διαδικασίες και πρωτόκολλα κατά την ταυτοποίηση των προσφύγων, πως πληρούνται οι βασικές προϋποθέσεις αξιοπρεπούς διαβίωσης, και πως καθ’ όλη την περίοδο διαμονής τους εκεί προστατεύονται τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματά τους. Για παράδειγμα η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, συνεργάζεται με την κυβέρνηση, τις ΜΚΟ, τα ενεργά δίκτυα εθελοντών και τις κοινότητες για να εξασφαλίσει την προστασία των προσφύγων και αιτούντων άσυλο, συνηγορώντας για την βελτίωση και αναβάθμιση των εφαρμοζόμενων πολιτικών και των παρεχόμενων υπηρεσιών, και υποστηρίζοντας αυτές τις προσπάθειες.[10]

Ο δρόμος προς το μέλλον

Η απότομη και μεγάλη εισροή μετακινούμενων πληθυσμών στη Ελλάδα συνιστά πρόκληση για την παροχή υγειονομικής περίθαλψης και ανέδειξε την ανάγκη για ετοιμότητα να ικανοποιηθούν οι άμεσες και οι μακροπρόθεσμες ιατρικές ανάγκες των ατόμων που φτάνουν στις χώρες της ευρώπης. Η επέκταση της υγειονομικής κάλυψης τόσο των προσφύγων, όσο και του τοπικού πληθυσμού μπορεί να ενδυναμώσει συνολικά το σύστημα υγείας, υποστηρίζοντας την Καθολική Υγειονομική Κάλυψη, και προστατεύοντας το δικαίωμα στην πρόσβαση στην Yγεία.[11]

Απαραίτητη για την καταπολέμηση των διακρίσεων στην υγεία είναι η κατάλληλη εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών υγείας και των φοιτητών ιατρικής. Για αυτό, είναι σημαντική η προσέγγιση της άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος από το πρίσμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η πρόσβαση στην Yγεία είναι αναφαίρετο και θεμελιώδες δικαίωμα κάθε ανθρώπου και είναι καθήκον μας να το προασπίσουμε, προστατεύοντας τις ευάλωτες ομάδες, όπως οι μετακινούμενοι πληθυσμοί.

Βιβλιογραφία
[1]http://data2.unhcr.org/en/situations/mediterranean/location/5179
[2]https://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/28075#page/1/mode/2up
[3]https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/287997/Barriers-and-facilitating-factors-in-access-to-health-services-in-Greece-rev1.pdf
[4]https://help.unhcr.org/greece/living-in-greece/access-to-healthcare/#:~:text=Access%20to%20healthcare%20services%20for,secondary%20and%20tertiary%20health%20care
[5]https://asylumineurope.org/reports/country/greece/reception-conditions/health-care/
[6]https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/73595.pdf
[7]https://www.unicef.org/greece/%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%AC-%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%83%CF%86%CF%85%CE%B3%CE%B5%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%82
[8]https://www.unhcr.org/gr/wp-content/uploads/sites/10/2017/10/UNHCR_Recommendations_Greece_March2017_GR__1_.pdf
[9]https://griechenland.diplo.de/blob/1338134/c36b39f79f40d5a56452021d2f510ad2/merkblatt-hilfsorganisationen-hilfe-fuer-fluechtlinge-in-griechenland-en-data.pdf
[10] https://help.unhcr.org/greece/about-unhcr-in-greece/
[11] M. Gunst, K. Jarman, V. Yarwood, S. Rokadiya, L. Capsaskis, M. Orcuttf, A. Abbara, “Healthcare access for refugees in Greece: Challenges and opportunities”, Elsevier (2019)

Συγγραφή:
Γιώργος Αθανασιάς, Τοπικός Υπεύθυνος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Ειρήνη 2020/2021

Επιμέλεια:
Μυρτώ Δρίκου, Πανελλήνια Υπεύθυνη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Ειρήνη 2020/2021