Οι φοιτητές απέναντι στο στίγμα της εξάρτησης
Στα πλαίσια της καμπάνιας για την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών, θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να γίνει και αναφορά για τους νέους, και πιο συγκεκριμένα στους φοιτητές και τις φοιτητικές οργανώσεις.
Η περίπλοκη σχέση της κοινωνικής αντίληψης με την εξάρτηση, εντοπίζεται στην ταυτόχρονη κοινωνική ανοχή στην κατανάλωση κάποιων εξαρτησιογόνων ουσιών και το έντονο κοινωνικό στίγμα προς τα άτομα με εξαρτήσεις. Η πολυπαραγωντικότητα του φαινομένου της εξάρτησης σημαίνει πως δεν υπάρχει μοναδικός αιτιολογικός παράγοντας που να την προκαλεί, αλλά προκύπτει από το συνδυασμό μιας ξεχωριστής ψυχοκοινωνικής κατάστασης και της ιδιαίτερης ιδιοσυγκρασίας του ατόμου. Έτσι, η εξάρτηση προκύπτει ως σύμπτωμα των καταστάσεων μέσα στις οποίες ένα άτομο ζει, και σε καμιά περίπτωση ως συνειδητή επιλογή του.
Σύμφωνα με την έκθεση της Διεθνούς επιτροπής του ΟΗΕ για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών του 2020, διαφαίνεται μια ανησυχητικά αυξανόμενη χρήση ναρκωτικών ουσιών από τους νέους. Μάλιστα, ο Χρήστος Λιάπης, πρόεδρος του ΔΣ του ΚΕΘΕΑ, σημείωσε ότι πλέον ένας στους τέσσερις (23,1%) θανάτους από ναρκωτικά αφορά τις ηλικίες 15-19 ετών. Τα στοιχεία αφορούν το 2015, αλλά σύμφωνα με ενδείξεις το ποσοστό αυτό έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, ενώ έρευνες δείχνουν ότι όσο νωρίτερα αρχίζει η χρήση, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες χρήσης ουσιών και στην ενήλικη ζωή. Επίσης, έχει διαπιστωθεί ότι η χρήση αλκοόλ και καπνού προηγείται της χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών από παιδιά και εφήβους. Κατά συνέπεια, το κάπνισμα και η χρήση αλκοόλ σε μικρή ηλικία “ανοίγουν το δρόμο” για ενδεχόμενη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών μελλοντικά. Ο κ. Λιάπης ενέμεινε, επίσης, στο ζήτημα των κοινωνικών αντιλήψεων γύρω από τις εξαρτήσεις, σημειώνοντας ότι η κοινωνική ανοχή στην κατανάλωση αλκοόλ, καπνού και κάνναβης από την προεφηβική ηλικία δημιουργεί στα παιδιά και τους εφήβους μια “θετική εικόνα για τις ουσίες και τη χρήση τους” παρά την γνώση των κινδύνων.
Ο ρόλος των Φοιτητικών Οργανώσεων
Παρά το πλήθος και την διάθεση των φοιτητικών οργανώσεων, οι δράσεις τους έχουν συνήθως μικρή εμβέλεια και επιρροή στην υπόλοιπη πανεπιστημιακή κοινότητα, κυρίως λόγω ανεπαρκούς προώθησης και αναγνώρισης από το ίδιο το Πανεπιστήμιο. Οι φοιτητικές οργανώσεις σπάνια αξιοποιούνται ως δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ πανεπιστημίου και φοιτητών, έτσι ώστε να εντοπιστούν οι ανάγκες των φοιτητών και οι τυχόν ελλείψεις που μπορεί να υπάρχουν στο πρόγραμμα σπουδών. Η ακαδημαϊκή κοινότητα θα μπορούσε να επωφεληθεί από τις φοιτητικές οργανώσεις, για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για τις εξαρτήσεις, δεδομένου ότι η συγκεκριμένη θεματική χρειάζεται περισσότερες ευκαιρίες για ελεύθερο διάλογο και ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών.
Στο εγχείρημα αυτό, ουσιαστικό ρόλο έχει και η πραγματοποίηση δράσεων και πρωτοβουλιών στα πλαίσια του πανεπιστημίου, με σκοπό τη συνεχή ενημέρωση, την ανανέωση της πληροφορίας, καθώς και την κάλυψη διαφόρων αναγκών που το πανεπιστήμιο εντοπίζει. Η συνδιοργάνωση ημερίδων ή συνεδρίων με επιστημονικό περιεχόμενο, με τους φοιτητές ή με κάποιο φορέα εκτός του πανεπιστημίου, η διενέργεια κάποιας καμπάνιας ή απλά η δωρεάν παροχή και προώθηση επιστημονικού υλικού σχετικά με θεματικές που δεν μπορούν να καλυφθούν πλήρως μόνο απότο πρόγραμμα σπουδών, έχουν σπουδαίο ρόλο στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης του φοιτητή και την κινητοποίησή του για περαιτέρω αναζήτηση πληροφοριών και γνώσεων.
Για αυτό, προκειμένου να καταρριφθεί το στίγμα που αφορά τις εξαρτήσεις, η HelMSIC, καλεί τις φοιτητικές οργανώσεις να αναλάβουν δράση. Να οργανώσουν δράσεις σχετικά με τις εξαρτήσεις, συνηγορώντας υπέρ της ολιστικής προσέγγισής τους με έμφαση στην κατάρριψη των διακρίσεων. Μέσα από τη συνεργασία με φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών, αλλά και την εκπαίδευση των ομοτίμων τους, μπορούν να καλύψουν ουσιαστικά την ανάγκη που εντοπίζεται ως προς την ευαισθητοποίηση στο ζήτημα των εξαρτήσεων. Και αυτά αποτελούν μόνο ένα μικρό λιθαράκι στην προσπάθεια που πρέπει να γίνει για την δια παντός εξαφάνιση του στίγματος, τα οποία είναι ταυτόχρονα πολύ σημαντικά. Αντιλαμβανόμενοι την ευθύνη τους στην κατεύθυνση της κοινωνικής προόδου, οι φοιτητές πρέπει να γίνουν ενεργοί συνήγοροι της αλλαγής στο πεδίο των εξαρτήσεων, λαμβάνοντας ξεκάθαρη θέση απέναντι στο στίγμα της εξάρτησης.
Βιβλιογραφία
- UNODC World Drug Report 2020
- https://www.ethnos.gr/World/article/90951/ektheshohegiatanarkotikastishlikies1519eton1stoys4thanatoys
- HelMSIC Policy Document “Εξαρτήσεις και Στίγμα”
Συγγραφή
Ντορίνα Πάπα, Τοπική Υπεύθυνη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Ειρήνη 2021/22
Επιμέλεια
Αθανασιάς Γιώργος, Πανελλήνιος Υπεύθυνος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Ειρήνη 2022/23