Εμβόλια & Εμβολιασμοί
Ποιο είναι το πρόβλημα και πού οφείλεται;
Αρχικά, όταν μιλάμε για το αντιεμβολιαστικό κίνημα, αναφερόμαστε σε ένα κίνημα το οποίο τίθεται κατά των εμβολιασμών. Πρόκειται για ένα κίνημα το οποίο συγκεντρώνει πολλούς οπαδούς ανά τον κόσμο και φυσικά και την Ελλάδα. Είναι γεγονός ότι υπάρχει μία μερίδα ανθρώπων οι οποίοι είναι πεπεισμένοι πως τα εμβόλια είναι βλαβερά, δεν έχουν λόγο ύπαρξης, ή ότι ευθύνονται για ασθένειες όπως καρκίνος, αυτισμός και επιληψία. Η ύπαρξη αυτών των απόψεων αναμφισβήτητα δημιουργεί προβλήματα. Χαρακτηριστική είναι η αναζωπύρωση “ξεχασμένων” νόσων, λόγω της άρνησης πολλών ατόμων να εμβολιαστούν για αυτές (π.χ. ιλαρά) και ο επακόλουθος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία. Κρίσιμο είναι επίσης και το γεγονός ότι το κίνημα αυτό μπορεί να επηρεάσει μία μεγάλη μερίδα του πληθυσμού και να τους ωθήσει σε άρνηση των εμβολίων.
Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που ωθούν τους ανθρώπους στην άρνηση των εμβολίων;
Ορισμένες μελέτες εξέτασαν τους λόγους για τους οποίους ορισμένοι άνθρωποι αρνούνται να εμβολιαστούν τόσο οι ίδιοι όσο και τα παιδιά τους. Αυτοί οι λόγοι ποικίλουν ευρέως μεταξύ των ατόμων, αλλά μπορούν να περιληφθούν γενικότερα σε 4 γενικές κατηγορίες. Οι 4 κατηγορίες είναι: θρησκευτικοί λόγοι, προσωπικές πεποιθήσεις ή φιλοσοφικοί λόγοι, ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια και επιθυμία για περισσότερες πληροφορίες από τους παρόχους υγειονομικής φροντίδας. Ειδικότερα, ορισμένα αίτια είναι:
- Η δυσπιστία σε κάθε επιστημονική καινοτομία
- Οι εναλλακτικές μορφές θεραπείας
- Η εξαφάνιση ορισμένων λοιμωδών νοσημάτων
- Αρνητική διαφήμιση δια του τύπου και ο επηρεασμός της κοινής γνώμης
- Υπερβολική προβολή κάποιας παρενέργειας του εμβολίου
- Κακός συντονισμός των υπηρεσιών υγείας
- Η αρνητική τοποθέτηση ορισμένων λειτουργών της υγείας (άρνηση των εμβολίων και προτροπή για μη-εμβολιασμό)
- Η ασάφεια της επιστημονικής κοινότητας και η έλλειψη εμπιστοσύνης προς αυτήν
- Η δυσκολία στην κατανόηση του ακριβούς μηχανισμού δράσης του
- Το χαμηλό πνευματικό επίπεδο και η ημιμάθεια που καθιστούν τα άτομα εύκολα χειραγωγήσιμα.
Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό, πως υπάρχουν πολυάριθμοι λόγοι οι οποίοι συμβάλλουν τόσο στη διαμόρφωση όσο και στην ενίσχυση του αντιεμβολιαστικού κινήματος. Η κατάσταση αυτή εγείρει ερωτήματα και πολλές αντιδράσεις και σίγουρα αποτελεί έναν πολύ σημαντικό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Είναι λοιπόν στο χέρι όλων μας και κυρίως των υγειονομικών να πράξουμε τα ανάλογα για την προστασία της δημόσιας υγείας.
Ποιος είναι ο ρόλος μας ως Φοιτητές Ιατρικής;
Ως φοιτητές ιατρικής και μελλοντικοί επαγγελματίες υγείας είναι σε μεγάλο βαθμό και δική μας ευθύνη να περιορίσουμε το αντιεμβολιαστικό κίνημα και να αναδείξουμε την σημασία των εμβολίων (σε επιφυλακτικούς γονείς και όχι μόνο) ως το αποτελεσματικότερο μετρό μαζικής ανοσοποίησης. Σε αυτή την προσπάθεια πρέπει:
1) Μέσα από έγκυρη πληροφόρηση να γνωρίζουμε οι ίδιοι ενδελεχώς τον τρόπο λειτουργίας των εμβολίων, τις αυστηρές διαδικασίες ελέγχου που εφαρμόζονται κατά τη παραγωγή τους, αλλά και τους λόγους για τους οποίους καθίστανται απαραίτητα, ώστε να είμαστε σε θέση, να παρέχουμε επιστημονικές γνώσεις, κατάλληλα προσαρμοσμένες στο γνωστικό επίπεδο του συνομιλητή μας (health literacy) και να αποσαφηνίζουμε τις υπάρχουσες παρανοήσεις – μύθους.
2) Να κάνουμε χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Instagram,…) , κοινοποιώντας επιχειρήματα υπέρ του εμβολιασμού, στατιστικά, πορίσματα ερευνών και επεξηγηματικά, επικαιροποιημένα άρθρα με σκοπό να ευαισθητοποιήσουμε μια ευρεία ομάδα ατόμων για τα οφέλη και την ασφάλεια των εμβολίων.
3) Να συμμετέχουμε ενεργά σε συζητήσεις στο οικογενειακό και το φιλικό μας περιβάλλον πάνω στο θέμα του εμβολιασμού επιλύοντας οποιαδήποτε απορία προκύψει και επεξηγώντας ότι η έλλειψη εμβολισμού αποτελεί κίνδυνο για την ατομική και δημόσια υγεία. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν προσπαθούμε να κερδίσουμε ένα debate μειώνοντας τον συνομιλητή μας, αλλά να κατανοήσουμε τους προβληματισμούς του μέσω ερωτήσεων ανοικτού τύπου και ενεργής ακρόασης και να τον προτρέψουμε σε έγκυρες πηγές ενημέρωσης, υπενθυμίζοντας συνεχώς την αναγκαιότητα των εμβολίων σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.
4) Να λαμβάνουμε μέρος σε καμπάνιες που προωθούν το εμβολιαστικό κίνημα, όπως για παράδειγμα τον Συνασπισμό για τον εμβολιασμό, ο οποίος συγκλήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2019 και συμμετέχουν ευρωπαϊκές ενώσεις επαγγελματιών υγείας αλλά και φοιτητές ιατρικής.
Μύθοι και αλήθειες σχετικά με τα εμβόλια
Μύθος: Τα εμβόλια δεν είναι ασφαλή.
Αλήθεια: Τα εμβόλια περνούν από πολύ αυστηρές διαδικασίες ελέγχου κατά την παραγωγή τους ώστε να είναι ασφαλή και αποτελεσματικά. Η κυκλοφορία τους επιτρέπεται μόνο αν τηρούν τις προδιαγραφές που ορίζουν οι αρμόδιοι διεθνείς και παγκόσμιοι οργανισμοί (WHO, FDS, ΕΟΦ). Ανεπιθύμητες παρενέργειες καταγράφονται και ερευνώνται εις βάθος.
Μύθος: Οι ασθένειες δεν θα μεταδίδονται αν απλά τηρούμε κανόνες ατομικής υγιεινής
Αλήθεια: Αν και η τήρηση των κανόνων υγιεινής είναι πολύ σημαντική, πολλές ασθένειες μεταδίδονται με μεγάλη ευκολία, παρουσιάζοντας έναν μεγάλο κίνδυνο. Αν μια κοινότητα δεν είναι εμβολιασμένη, εμφανίζεται ο κίνδυνος επανεμφάνισης ασθενειών όπως η ιλαρά και η πολιομυελίτιδα.
Μύθος: Τα εμβόλια σχετίζονται με αυτισμό.
Αλήθεια: Δεν υπάρχει κανένα αποδεικτικό στοιχείο που να συνδέει οποιοδήποτε εμβόλιο με την πρόκληση αυτισμού. Αποδείχθηκε με ενδελεχείς μελέτες ότι οι ισχυρισμοί ήταν ανυπόστατοι και παραπλανητικοί.
Μύθος: Είναι καλύτερο να αποκτάς ανοσία νοσώντας, παρά με εμβόλιο.
Αλήθεια: Η ανοσία που προκαλεί το εμβόλιο είναι παρόμοια με αυτή που προκαλείται από μια φυσική μόλυνση, αποφεύγοντας τα σοβαρά, έως και θανατηφόρα, συμπτώματα των νόσων ενώ ταυτόχρονα δεν μπορείς να μεταδώσεις τη νόσο σε άλλα άτομα.
Μύθος: Πολλοί άνθρωποι δεν έχουν εμβολιαστεί και έχουν ζήσει απόλυτα υγιείς ζωές.
Αλήθεια: Πριν την δημιουργία του εμβολίου για την ιλαρά, περισσότερο από το 90% του πληθυσμού είχε νοσήσει πριν την ηλικία των 10. Τουλάχιστον 1 στις 1000 περιπτώσεις ιλαράς είναι θανατηφόρα, ενώ υπάρχει μεγάλη περίπτωση να έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις για την υγεία του ατόμου.
Μύθος: Τα εμβόλια είναι, εν μέρει, υπεύθυνα για την αύξηση της εμφάνισης καρκίνου σε παγκόσμιο επίπεδο.
Αλήθεια: Τα εμβόλια δεν προκαλούν καρκίνο. Πολλά εμβόλια μάλιστα προλαμβάνουν την εμφάνιση διαφόρων μορφών καρκίνου όπως το εμβόλιο κατά του HPV (Human Papilloma Virus). Η αύξηση των περιστατικών καρκίνου τα τελευταία 50 χρόνια οφείλεται σε άλλους παράγοντες, όπως ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και οι καλύτερες διαγνωστικές τεχνικές.
Μύθος: Τα εμβόλια περιέχουν μικροτσίπ, ώστε οι κυβερνήσεις να μας κατασκοπεύουν.
Αλήθεια: Είναι πρακτικά αδύνατο και δεν συμβαίνει, καθώς τα εμβόλια παράγονται κάτω από αυστηρά ελεγχόμενες συνθήκες.
Μύθος: Τα νοσήματα του προλαμβάνονται με εμβόλια έχουν σχεδόν εξαλειφθεί, οπότε δεν υπάρχει λόγος εμβολιασμού.
Αλήθεια: Πολλά νοσήματα, αν και έχουν περιοριστεί, συνεχίζουν να υπάρχουν. Ακόμα, υπάρχει ένα κομμάτι του πληθυσμού που δεν έχει εμβολιωθεί και, έτσι είναι ευάλωτο σε λοιμώξεις.
Μύθος: Η ταυτόχρονη χορήγηση περισσότερων του ενός εμβολίου (πολυδύναμα) αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών και υπερφόρτωσης του ανοσοποιητικού συστήματος.
Αλήθεια: Επιστημονικά δεδομένα καταρρίπτουν αυτούς του ισχυρισμούς. Τα πολυδύναμα εμβόλια εξασφαλίζουν μικρότερο αριθμό δόσεων, εύκολη και λιγότερο επώδυνο χορήγηση και καλύτερη εφαρμογή του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών.
Επιπλέον πηγές και πληροφορίες
ΕΟΔΥ: https://eody.gov.gr/wp-content/uploads/2019/07/myths-emvoliasmoi.pdf
ΠΟΥ: https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0005/339620/Myths-and-facts.pdf?ua=1
European Vaccination Information Portal: https://vaccination-info.eu/en
Συγγραφείς: Αθανασιάς Γιώργος & Γκουζιώτης Κωνσταντίνος & Λεονταρίδης Κωνσταντίνος, Τοπικοί Υπεύθυνοι του Τομέα Δράσης της Δημόσιας Υγείας 2020/21